Şehirler boy boy insanın yaşadığı mekanlar olmakla beraber, her şehrin bu insan gruplarına bakışı farklıdır. Önce Erzurum'da çocuklara verilen isimleri sayalım: Axıllı, Bala, Sabi, Yeniyetme, Bacaksız,Ezâzil, Cırbağa.. Çocuğun: Orucuna "tekne orucu" Meyvesine "Gaga" Yemeğine "Dadax" Oyuncağına "cici" Uykusuna "pışpış" Düdüğüne "düllük" Banyosuna "çıpçıp" İdrarına "attırma" Çobanına "Hodax" Sümüğüne "Fırtıx" ve daha birçok isim bu minvalde sürüp gider.
"Dünyanın ilk çocuk bayramı" nevinden kimi iddialar varsa da çocuklar için özel bayram yapılan bir yer varsa orası da Erzurum'dur.
ABLA ARAFALIĞIMI VEER!
Erzurum'da çocukların bayramı iki gün önce başlar. Bayramın iki gün öncesinin adı "Şerefe" bir gün öncesinin adı "Arafa"dır Çocuk eğer şerefe günü yıkanıp yunmuşsa "Şerefe suyuna "; arafa günü çimdirilmişse "arafa suyuna batmış" denir. Banyolardan sonra bayramlıklar çıkarılır. Bayramlıkları giydirilen çocuğun eline ev ev toplayacağı kuruyemiş, şeker ve benzerlerini koymak için bir iki kilogram kapasiteli bez bir torba tutuşturulur. Artık sıra, evlerin kapılarının ardı ardınca çalınıp "Abla arafalığımı ver" diye seslenilmesine gelmiştir. Kimi evlerin kapıları açılmaz. Veya "İkindi topları atılmadı ki" diye içerden itirazlar gelir. Çocuklar söylenenlerden arafalık çıkmayacak evleri anlar ve okkalı bir çocuk bedduası ile mahalleyi o eve kulak keser : "Evüze Godux ossura" Godux dedikleri eşek sıpasıdır.
Çocuklar yemiş ziyafetine katılmayan evlere gösterdikleri tepkilerin bir benzerini kendi aralarında kız çocuklarına gösterirler. "Arafalık torbası kaçırma" da kimi kız çocukları erkek çocukların hedefi haline gelir. Kızcığazlar saatler boyu topladıkları yemişlerini bir anda kaybedip, ağlaya sızlaya evlerinin yolunu tutarlar.
Bayram arifelerinde çıraklık ve benzeri işlerle meşgul olanlar yaşıtlarının arafalık toplamalarına geç te olsa katılmak isterler. Böylelerinin eline bir yastık kılıfı alt başı düğlenerek verilir. Evlerde dağıtılmamış yemişleri bu kılıfa doldurup onlar da gönüllerini hoş ederler.
EN MAKBUL ARAFALIK : FINDIK
Topladıkları yemişleri çeşit çeşit ayıran çocuklar, fındık öbeklerinin çok kabarık olmasını isterler. Zira bayramdan sonra da devam edecek "Fındık kuyusu" oyununa bol miktarda fındık gerekir.
BAYRAM DIŞINDA ERZURUMLU ÇOÇUKLARIN DÜNYASI
Yağmur duasına her belde de çıkılır. Erzurum'da çocuklar da yağmur duası yaparlar. Ama bu dua tıpkı arafalık toplar gibi ev ev dolaşılarak yapılır."Sarı ineğin yağı ile, kırmızı öküzün boynuzuyla, ver Allah'ım ver bir sürü yağmur" denerek evlerden yağ ve benzeri yiyecekler toplanır. Kimi evler yiğecek verdiği çocukları bir güzel su ile ıslatır.
TOPRAK DAMLARIN AFACAN OYUNCULARI
Oyuna doymayan çocuklar bacalarda herfene sofraları kurarak hem karınlarını doyurur hem de çeşit çeşit şakalarla hoşça vakit geçirirler. Yetersiz nevalesi ile herfene sofrasına oturanlara "Haydi yine Yarım yumurta ile herfeneye katıldın" denerek takılınır. Erzurumda Çocuk Olmak Yazımız da bir anlamda yarım yumurtalık bir yazı oldu. Yanlışlarımızın düzeltilmesi, eksiklerimizin tamamlanması dileği ile İyi bayramlar.
Mustafa Çetin Baydar