From: ”racialcan” <alcanraci@yahoo.co.uk>
Date: Wed Sep 3, 2003 4:58 pm
Subject: Re: [Erzurumlular] Dün gece yar hanesinde alcanraci@yahoo.co.uk
Send Email
Remove Author | Ban Author
Türküler ve halk ezgileri,derlendikleri yörenin karekteristik özelliklerini taşırlar. Bu nedenle farklı coğrafyalara ait türküleri ve ezgileri birbirinden ayırmak mümkündür. Örneğin Karadeniz Yöresinin ”horon” u ile Güney Doğu Yöresinin ”halay” ı kolaylıkla ayırt edilebilir.
Erzurum yöresine ait ”tatyan” lar ile Kırşehir yöresine ait ”bozlak”lar hiç bir zaman benzerlik göstermezler.
Tartışmaya konu olan tatyanların icra yeri Erzurum'' dur. Yörenin kadın oyun havası olarak bilinen eser, daha sonra birbirine çok yakın ortak bir melodi fakat farklı sözlerle uzun yıllardan bu tarafa Erzurum'' da icra edilmiştir.Tatyan benzeri melodiler, sınırlı da olsa çevre illerde görülebilir ancak bu türküler, Erzurum yöresinin tatyanlarından etkilenilerek oluşturulmuş melodilerdir ( örneğin; Erzincan yöresine ait ” Ey hamamcı bu hamama güzellerden kim geldi?” türküsü Davut Sulari'' den derlenmiştir. ) Tatyanlar sayısal çokluk açısından değerlendirildiğinde de Erzurum yöresinin kaynak olduğu anlaşılabilir. TRT repertuarına alındığı şekliyle; ”Dün gece yar hanesinde” türküsü tatyandır. Kaynak kişisi Raci Alkır'' dır. Yöresi Erzurum'' dur. Elazığ yöresi ile ilişkilendirilecek hiç bir bilgi, belge, bağ bulunmadığı için veya aksini kanıtlayacak hiçbir geçerli sebep olmadığı için Erzurum yöresinin türküsüdür.
Tartışmanın diğer bir boyutu da tatyanların, dini müzik olup olmadığı ile ilgilidir.
Sayın Sebahattin Bulut tatyanla ilgili olarak, kendisinin yaşadığı ve gözlemlediği bilgilerini naklederken; ” tatyanın günümüzden 60 yıl öncesine kadar Erzurum yöresinde oynanan sözlü kadın oyun havası oduğunu, daha sonraki dönemlerde tekke veya tasavvuf müziği biçimine dönüştürüldüğünü ” ifade etmektedir.
Tatyan kelime olarakta farklı birkaç anlama gelse de, dinle bağlantılı düşünülebilecek tanımına rastlanmamıştır. Tatyanların, tekke ve tasavvuf müziği ile ilişkilendirilme sebebi ise genel anlamda üç faktöre bağlanabilir. Bunlardan birincisi; geçmiş dönemlerde tatyan icracılarının yöredeki güzel sesli hafızlar olması, diğerleri de tatyanların edebi tür olarak gazel tanımı içerisinde yer alması ve her gazelin dini sözlerle bezetildiğinin düşünülmesidir. Bu yanlış yönlendirmelerin neticesinde daha sonraki dönemlerde derlenen tatyanlarda dini içerikli sözlerin bulunması, türküye kaynaklık yapan kişinin, tatyanı tekke ve tasavvuf müziği olarak kabullenmesindendir.
Edebiyat fakültesinden aldığım bilgi de ”Dün gece yar hanesi ” isimli türkünün sözlerininden çıkan anlama dayanarak ”dini musiki eseridir” tanımlamasının yapılamayacağı, sevgiyi anlatan bir şiir olabileceği, mutlaka dini bir boyutu var ise bunun icra yerleri ve icra sanatçıları ile birlikte, geçmişten günümüze kadar uzayan süreçte gelişimi değerlendirilerek ortaya konulabileceği şeklindedir.
Farklı bir yaklaşımda; türkünün Mehmet Lütfi Efendi'' ye ait olduğu konusuydu. Türkünün mahlasında Lütfi Efendi'' nin ismi geçmemektedir. Lütfi Efendi'' nin torunu sayın Hasan Mazlumoğlu'' n dan aldığım bilgiye göre,” tatyanın sözlerinin dedesine ait olmadığı, dedesinin dönemini bilemese de, babasının bulunduğu meclislerde bu türkünün icra edildiğini hiç hatırlayamadığı ” yönündedir. Şayet benim edindiğim malumatta bir eksiklik söz konusu ise ve Efe'' nin divanında bu şiir bulunuyorsa Sayın Dalmış'' ın bizi de haberdar etmesini rica ediyorum.
selam ve saygılarımla
Raci Alcan
TRT Erzurum Radyosu