From: ”racialcan” <alcanraci@yahoo.co.uk>
Date: Fri Sep 5, 2003 3:35 pm
Subject: Re: Re:_[Erzurumlular]_Dün_gece_yar_hanesinde / Küçük Bir Düzeltme alcanraci@yahoo.co.uk
Send Email
Remove Author | Ban Author
Sayın Çetin Baydar, konuya genel olarak baktığımızda yazdıklarınızın
tamamına katılıyor, açıklayıcı bilgileriniz için teşekkür ediyorum.
Elbetteki bir melodinin farklı yörelerde icrası ile karşılaşabilir veya aynı
sözlerin
farklı melodilerle icra edildiğini duyabiliriz. Özellikle yakın şehir hatta
bölgelerde ortak melodilere rastlamak mümkündür. Tıpkı Elazığ yöresinin
”İğiki''nin Dört Etrafı Bahçeler” türküsü ile Erzurum yöresine ait ” Çelik
Pazarında Ufacık Taşlar” türküsünün birbirine melodik olarak benzeşmesi
gibi. Ancak tartışmamıza konu olan tatyanlarılarla ilgili aynı genellemeyi
yapmamız hatalı olabilir. Kelime olarak, ”tat” kelimesinin ”Türklerden ayrı
olan” manasının dışında, ”çorabın boğazdan aşağı kısmı” ve ”güzel söyleme,
tatlı dil” gibi manalara geldiği kaynak eserlerde belirtilen tatyanları;
”Türklerden gayrı olanlar” anlamına bakarak, başka bir yöreye veya başka
ulusa mal etmek, haksız bir yorum olur. Tatyan melodik olarak başka bir
yörede rastlanmayan Erzurum yöresine has özel bir türdür. Aynı şekilde,
Sümmani'' ye ait türkülerde de ,tatyanlarda olduğu gibi özel bir melodi
üzerine yazılmış, farklı sözlerin tekrarını görürüz. Sümani'' tavrı ile icra
edilen türkülerin melodisinide, tatyanlarda olduğu gibi, Erzurum yöresinin
dışında bulamazsınız. Erzurum yöresinin tatyanlarını, Elazığ'' a mal etmek
Elazığ''a mahsus özel melodisi ile yöresinin damgasını üzerinde taşıyan ” El
ezber” in Erzurum'' un olduğunu iddia etmek gibidir. Kaldı ki Elazığ'' da veya
ayrı bir yörede tatyan; ne deyim,ne kelime, ne türkü, ne de başka bir
şekilde karşımıza çıkmadığı halde, Erzurum yöresinde yakın tarihe kadar
oyunu bulunan ve bu gün bile yöremizde icra edilen, yöresel özelliği aleni
olarak belli olan türkülerimizdendir.
Tatyanın (enstrümantal oyun ezgisi değil) ”sözlü kadın oyun havası
olduğunu, yaşı yetmişe yakın ve üzerinde olanların tatyan oyununu
hatırlayacağını” belirten Sayın Sebehattin Bulut, tatyan oyununun sözlerinin
şu şekilde olduğunu ifade etmiştir.
Amman amman amman
Burç üstünde bayrakları kurdular
O zamanda ezelhanı vurdular
Hadi leyli leyli leylim gel
Bir tanem gel gel , efendim gel
Amman amman amman
Ey hamamcı bu hamama güzellerden kim gelir
Ne bileyim ay efendim günde yüz bin can gelir
Hadi leyli leyli leylim gel
Bir tanem gel gel , efendim gel
Önemli bir hususta melodinin kullanılşı ile ilgili. Elbetteki sizin ifade
ettiğiniz gibi bir melodiyi ister oyun ezgisi, isterseniz dini bir müziğin
söz altı melodisi, isterseniz yeni bir türkü sözünün melodisi olarak
kullanabilirsiniz. Ancak yanlış anlaşılmanın konusu bundan ziyade ”Dün Gece
Yar Hanesinde” isimli tatyanın, Efe Hazretleri'' ne ait olduğunun düşünülmesi
veya daha geniş anlamda dini musiki içerisinde düşünülmesiydi. Ben
yakınlarından aldığım bilgiye ve Hülasatü''l-Hakayık isimli şiirlerinin
toplandığı eseri inceledikten sonra, Alvarlı Efe'' nin
böyle bir şiirinin bulunmadığını, meclislerde de ne Dün gece yar hanesinde
isimli tatyanın ne de tatyan melodisi ile herhangi bir gazel veye ilahinin
icra edilmediğini öğrendim.
Örnek olması açısından aşağıda ”Yandı Canım” isimli tatyanımızın ikinci
kıtasının sözlerini yazıyorum. Bu sözlerde dini bir mahiyet arayabilir
miyiz?
Teşne-i el lâl-i lebin ruhlerinden isterim
Yandı dil pişti ciğerler nevcivanım bir su ver
Teşne-i; Çok istekli
Lâl-i leb; Al dudak
Ruhler;Yanak, yüz, çehre
selam ve saygılarımla
Raci Alcan