Erzurum Türkçesi:
Metod ve Materyal
Bilimsel bir alışkanlıkla Erzurum Türkçesi incelememizide de Metod ve Materyalin,en azından bir özeti gerekir.
Erzurum Türkçesinde kaynaklar,doğal olarak,” yaşayan ve tarihte kalan” başlıkları altında toplanır.
Yaşayanlar bireyler ve kurumlardır. Kurumların başında ise dili bizzat kullanan yazarların oluşturduğu ”araştırma evreni” gelmeli Peki,bu manada,Dünyanın edebiyat devleri,Amerikalı Tenessee Williams yahut Eugene O''Neill misali,bu yaşayan dil ve şive hazinesini,doğrudan kendi kalıp ve kuralları içerisinde kullanan yapıtlar;roman,piyes,söylev,şiir vs üretilip,yayımlandmış mıdır?
Şu anda gözümüzün önüne getirelim. Farzedelim bu manada bir tiyatro yapıtıyla karşı karşıyayız:
Erzurum Türkçesinde Bir Baş Yapıt (Hatta Nobel''e aday)''nı inceliyoruz.
Sanal Yazarı:Kemal Alemdarzade
Eserın Adi: Tıllik Yübaşiyınan Kokoç Gızi
Oyniyanlar:
Mızo:Ehmet Garpuz
İliceli Nafiz: Nejmeddın Pürçühli
Gız: Nafiya Gırıhdal
Damat adayi: Erdal Yassiguş
Perde açılır. Aylardan Remezandır.İki odali gudul birapartıman dairesi.Odalardan birine guzine bir soba guruli.Sobanın dibine büzülmüş pisigin hırıltısi duyulir. Mızo''ynan İliceli Nafiz,sufranın başına oturmuş, iftar aşmah üçün topun patlamasıni behliller. O sırada kapi bi tehmiginen açılır,içeriye tek parti ve karne dönemınde imam ve hetıpleri evlerınden topliyan bir yüzbaşi girer.Odadakilar,gorhudan altlarına sışmışlardır.
-”İmdat poles ibneler basti” diye bağırırlar, fahat resmi elbıseyi görende ,”aman ağabegi,biz ettıh sen etme diye fizahi basarlar!
.............
Mızoyunan yüzbaşı arhadaş olmuşlardı. Yandaki küçüg odada oturmuş cigara tellendırip gehve
lerinden birer fırt çekerler. Mızo hörmetinden,gehveysıni içerken arhasıni döndügi,cigarasıni avucunun içinde sahliyarak(H) işdıği yüzbaşiya der ki, ”gomutanım,gızın golundaki özür heş möhim degıl.Hem de subay gızi.Benım yegen gibi bir cıbıl rüyasında görse inanmaz. Vallah hemen gabulumuzdur.” Onui tikketnen dinniyen yüzbaşi sevüncünden mayışmış,vidalari gevüşetmışdır.Garşılıkli gülerler, İliceli Nafiz elindeki turfanda şalgam doli, böyüh bir tabağıınan içeri girer. Üzünde mehcup bir sırtarma mevcutdur, Mızonun gaş gözünen işaret etdıği yere tabaği bırahır çıhar.
...........
Gelın, evün dış gapısından girerken gafasına atılan elmalardan ele bir gorhiya gapılır ki,öbür elim de kokocolacah gorhusiyınan ”ay vahşi insanlar n''olucak” şehlınde tanko bir feryad gopardır. Mızonun evlendirdıği heyirsiz yegen içinden, mırıldanır:
-”Ben senin o ''ay''ın yemem mi gıız?”
Kurumsal Anlamda,yukarıda minyatür manada kurgulanmış tarz yapıtlar verilmediğine göre,Erzurumca İncelemelerinde materyal eksikliği mukadderdir.
Metod fasında da, bazı handikaplar bulunduğu,konu işlendikçe anlaşılacaktır!