Vilayat-i Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi'nin kuruluşundan bir gün önce yayınladığı beyanname:

"İlcaatı- ahval dolayısıyla beş sene devam eden umumi harbe sürüklendik. Talih-i harb her türlü mahrumiyetlere rağmen fevk-al beşer fedakarlıkların en büyüğünü yapan milletimize gülmedi. Sahne-i siyasiyattaki mağlubiyetimiz sebebiyle en meşru hukukumuza tecavüz edilmek isteniyor. Bu haksızlıkların en büyüğü Vilayat-ı Şarkiyye'miz üzerinde Ermenilerin hukuk-u hakimiyet iddia eylemesidir. Ermeniler muntazam bir teşkilatla Avrupa ve Amerika'da propagandalar yaparak bu iddialarını ismaa çalışıyorlar.

Ve bizi millet-i muhtelife hakkında irtikab-ı i'tisaf eylemekle itham ediyorlar. Vilayat-ı Şarkiye'nin bir cüz-i mühimmi olan vilayetimiz tarihinin pek az bir ziya ile münevver bulunduğu günlerde bile Türk aşiretlerinin bir cevelengahı olmuş ve İslamiyet ilk zuhurunda nurunu buralara kadar göndermiştir. Selçukiler ise buralarda muazzam İslam hükümetleri teşkil ederek Türk harsını ve İslam medeniyetini hakim kılmışlardır. Bu toprakların hakiki sahiplerinin kimler olduğunu memleketin her tarafında tesadüf edilen çifte minareler, kümbetler gibi abidat-ı diniyye ve milliyye pek sarih bir lisanla yarının hükmünü verecek olan hakimlere ifade etmektedir.

Ermenilerin iddiaları ise harsi ve medeni hiçbir eser bırakmayan ve tarihin henüz pek karanlık günlerinde milliyet derecesinde bulunmayan Ermeni derebeyliğine istinat ediyor ki batıldır. Eğer Ermeniler nüfus-u umumiyenin vaziyetini hakim kılmak istiyorlarsa İslam nüfusunun külli bir kısmının mektum bulunmasına rağmen hiçbir zaman Vilayat-ı Şarkiyye'de Ermeni nüfusu yüzde onbeşi tecavüz etmemiştir.

Binaenaleyh Ermeniler bu iddialarını ilmi, mantıki, akli hiçbir esasa istinat ettiremezler. Bahr-ı muhit'in öte tarafından yükselen ve Umumi Harb'in açtığı yaralara şifakar bir sargı mahiyetini alacak olan bu sada-yı hak, bu memleketlerde Türk'ten başka bir milletin hakk-ı hakimiyetini tanımayacaktır. İcabat-ı harbiye dolayısıyla hükümet-i sabıkanın Ermenilerin yaptığı propaganda tesiriyle yaptığı tehcirden Avrupa, Türk Milletini mes'ul tutmak istiyor. Halbuki milletin bunda küçük bir hisse-i mahcubiyeti olmadığı gibi tehcir edilen Ermeniler efrad-ı milletin nakdi vesair samimi muavenetlerine mazhar olmuşlardır.

Bu hakikat kendilerinin işhadi ile isbat edilebilir.

Buna mukabil Rus ordusunu istihlaf eden Ermenilerin müslümanlara karşi yaptiklari şenaatler ise bir hak olarak taninmak isteniyor.

Binaenaleyh müsteinen bitevfıkihi memleketimizde bir şubesini tesis ettiğimiz Vilayat-ı Şarkiyye Cemiyeti, bu memleketteki hukuk-u tarihiyye ve milliyetimizin muhafazasıyla beraber tehcir esnasında yapılan suistimalatta milletin kat'iyyen methaldar bulunmadığı ve emvallerinin Rus istilasına maruz kaldığı ve hatta hilaf- emir tehcirden alıkonulan bazı Ermenilerin hamilerine karşı reva gördükleri muamelatı müdellel vesaikle alem-i medeniyete arz ve iblağa ve memleketimize karşı dikilen enzar-ı ihtirası hükümsüz bırakmaya çalışacaktır.

Ahvalin lüzum ve ehemmiyetini müdrik bulunan vilayet ahalisinin inhitabıyla bu vazifeye deruhte eden cemiyetimiz icraatında muvaffakiyetini Allah'tan diler."

9 Mart 1335(1919)

Nakleden Yücel Ayrıçay

Merkezi İstanbulda Bulunan Vilayat-i Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti, Erzurum Şubesini Cevat Dursunoğlu'na verdiği yetki ile 10 Mart 1919 tarihinde Erzurumda açtı ve yoğun faaliyetlere başladı. Erzurumun 1.Kurtuluş yıldönümü kutlamaların bu cemiyet 11 Mart 1919 günü erzurum cadde ve sokaklarında mektep talebelerini yürütüp sloganlar söyleterek kutladı.