ŞEYHÜLHİSLÂM ERZURUMÎ ÇELEBİ ZÂDE HÜSEYİN HÜSNÜ EFENDİ
(1849-1911)

Hüseyin Hüsnü Efendi, Beşinci Mehmet Reşat (1909-1918) zamanında meşrutiyet devrinin tanınmış şeyhülislamlarındandır . kanun şinas bir zattır.

1849 tarihinde İstanbul'da doğmuştur. Babasının doğum için”İş bu binikiyüz altmışbeş senesi seferül ayının yirmibirinci Salı gecesi saat onbirde oğlum Hüseyin Hüsnü dünyaya geldi. Hak teala muammer ve ulema-i amilin muhlisinden eyleyüp muhvahhidi pek-i itikad ve rızkı vasit ile merzuk eyleye.”

Amin-Hu

Rüşdiya azha-ı mısrağım tarihidir.
Çar bağım devhasındadır Hüseyin-i nevnihal

Ülemadan İbrahim Rüstü Efeninin oğlu, Erzurumi Çelebi Mehmet Efendinin oğlu Mehmet Hamdi Efeninin torunudur.Çelebi Zade lakabı Erzurumlu Çelebi Mehmet Efendiden gelmiştir. Bununla beraber Osmanlı Müellifleri M. Tahir, bu zatınalı Diyarbakır'lı müellifinden (Molla Celebi) ahfadırdan olduğunu da kaydeder.
Şehülislam Erzurumi Celebi Zade, Cerrah Paşada Hobyar mahallesinde doğmuş, çocukluk yıllarını konakta ve bahçesinde geçirmiş, ilk tahsilini dini bir merasimle babasından başlamıştır. Beş yaşına kadar babasının talim ve terbiyesinde yetişen Hüseyin Hüsnü Efendi bundan sonra hususi bir hocadan ders almaya başlamış aynı zamanda mahallesinde bulunan Sibyan mektebine gitmiştir. Sonra Davut Paşa Rüştiyesinde tahsiline devam ettiği bir sırada Babası İbrahim Rüştü Efendinin Gelibolu hakimliğine tayini dolayısıyla gene orada rüştiyede okumağa başlamış ve camii atik medresesinde müderris bulunan Osman Efendiden de ders talim etmiştir.

Bir sene sonra İstanbul'a dönmüş bir taraftan Darul maarifin yazı hocası hatat Mehmet Hulusi ve damadı Mehmet Şevki Efendilerden hüsünühat talim etmiş diğer taraftan da Fatih dersamlarından Akıskalı Gürcü Mehmet Efendinin derslerinde bulunmuş ve Feraizde yekta saylan gene Akıskalı araç Mehmed Sabit Efendiden de Feraizi öğrenmiştir. İcazet almağa kesbi liyakat etmiş ve mülazemetle İstanbul mahkemesine girmiştir.

Sıra ile 1873 tarihinde Hasılat-ı Şer'iyeden hissedar olmak üzere Vakay-i Şer'iye kitabeti muavinliğinde bulunmuş, iptidai hariç ruus humayınını kazanmış ve musulai şahane yükselmiştir. Daha birçok memuriyetliklerde bulunduktan sonra 1888 tarihinde Mahkemeyi Teftiş Evkaf müşteşarlığına, Evkaf seniyye-i melukane memuriyetine tayini yapılmış ve haremeyn payesini ihraz etmiştir.

1889 tarihinde Mektebi Hukuk Evkaf muallimliğine, bir yıl sonra da Tapu nizamnamesi muallimliğine tayin edilmiştir. 1897 tarihinde de uhdesinde mahkeme-i teftiş Evkaf müşteşarlığı kalmak üzere Hey'eti Islahiye azalığıyle Yemen'e gönderilmiştir. Yemen de beş sene vazifesine başlamıştır. 1906 tarihinde Anadolu Kazaskeri piyesini ihraz etmiştir.

İkinci Abdülhamid zamanından itibaren kendisine tevdi edilen dini ve ilmı meseleleri hakkiyle yapmış olmasından dolayı meşihat makamına namzet olmuştu. Aynı zamanda İkinci Meşrutiyeti ilan eden İttihat ve Terakki Cemiyetinin ileri gelenlerinin de teveccühünü kazanmıştır.

Mahkemeyi Evkaf Humâyun kadılığında bulunduğu sırada 1910 tarihinde Sadrazam Hakkı Paşanın kabinesinde Şeyhülislam olmuştur. Bu makamda ancak bir yıl kadar vazife görmüş ve 1911 tarihinde istifa etmiştir. Nizamname-i mahsusu mucibince kendisine beş bin kuruş mazuliyet maaşı bağlanmıştır. Aradan henüz iki ay geçmeden 1911 tarihinde vefat etmiştir. Cerrah Paşa Camisinin bahçesinde babasının yanına gömülmüştür. Birinci Mecidi birinci Osmanlı nışanlarını haiz bulunmaktadır.

ŞAHSİYETİ VE ESERLERİ:

Tab'an sakin ve ağır başlı olan Erzurumi Çelebizade az konuşmayı ve çok dinlemeyi itiyat edinmiştir .Ciddi ve otoriter olduğu gibi ,herkese de iyi muamele yapılmasını isteyen, ilmiyle amil fazlasıyla kamil bir zattır. Tevazu sahibi olup, şair ve edipti. 1312 (1894) yılında bazı tilmizlerine icazet vermekle şeref kazanmıştır. 1320 (1902) yılında Yemen ’ den İstanbul ’a dönmüş ve vefatına kadar İstanbul'dan ayrılmamıştır.
Ailesine ve çocuklarına İslam'ın emrettiği şekilde eşit muamele yapar, hiçbirini diğerine tercih etmezdi. Cömert ve mükrih bir şahsiyetti. Tetebbuyu severdi ve dolayısıyla malumat sahibi idi. Memleketimizin yetiştirdiği nadir din adamlarından biridir.

ESERLERİ:

1—Hukuk talebesine ait olmak üzere El ihsaf fi ahkâkı el Evkaf,
2—Arazi Kanunnamesi şerhi,
3— Ahkam-ı Evkaf,
4—Mecellenin bazı aksamına şarhi,
5—Kitabüddiyat,
6—Mi'yaruladele nem kitap üzerine takrir,
7—Kitabulkadi ilelkadi ve kitabüş şehadet ve alelşahade meselesine ait risaleleri vardır.
.