Ord Prof. Ziyaattin Fahri Fındıkoglu
Tarih Yolunda Erzurum Dergisi 3.Sayı Temmuz 1959 Erzurum

Koyunoğlu'nu ben 1919 da Üniversitede ta¬nıdım. Hemşerilik bizi birbirimize daha çok yak-laştırdı. Nihayet 1925 de onu benden evvel Üni¬versiteyi bitirmiş olması itibariyle Erzurum Li-sesinde Tarih Muallimi iken buldum. O sene iki¬miz de Müştak Sıtkı'nın çıkardığı «Muallimler Birliği» mecmuasında yazı arkadaşlığı yapıyor¬duk. Erzurum Lisesinde o ders senesinin sonuna doğru vukua gelen bir hareket dolayısiyle Erzurumdan uzaklaştırıldığımız zaman ben Sivas'a, o da Bursa'ya gittik (1). Birbirimizi göremediğimiz uzun yıllar esnasında onun Bursada yerleş-tiğini, aile kurduğunu haber aldım. Daha sonra 1935 de Avrupadaki ikinci talebelikten avdet et-tiğim zaman Bursa'da vefatını duydum. Hayatı hakkında dikkatli bir araştırıcının hazırlıyacağı etüt bu hususları şüphesiz etraflı olarak inceliyecektir.
Koyunoğlu Memduh bir aralık ortaya atı¬lan ananeye göre eski Türkçe bir isim aldı: Tur¬gut. Daha sonra yine 1908 — 1934 arasındaki âdetlere tabi olarak babasının «adını buna ilâve etti isminin uzunluğu arasıra aramızda lâtife mevzuu olurdu. Göbek adı, kendi ismi, baba adı, Türkçe isim ve nihayet 1934 tarihli soyadı kanu¬nu ile eskiden esasen mevcut aile adının kullanı¬lışı bu uzunluğa sebep olmuştur. Ahmet Memduh Turgut Şevket Koyunluoğlu. Ölümünden biraz evvel hazırladığı ve ölümünden sonra, neşredilen bir eserde eski Türk ananesine uyarak «Koyun-luoğlu» nu adının başına geçirmiş, yalnız baba adını listeden çıkarmıştır.

Erzurumun içinden bir aileye mensup olar Ahmet Memduh'un eserleri hakkında şimdiye kadar hiç birşey yazılmamıştır. Dostumuz ve Erzurumiyat mütehassısı Revnakoğlu'nun dağarcı¬ğında ona ait bilgi bulunup bulunmadığını bilmi¬yorum. Benim bildiğim şu iki kaynaktan ibaret¬tir:
1 — Erzurumda 1925 de neşredilen (Muallim¬ler Birliği) mecmualarında yazdığı makaleler.
2 — Bursada hazırladığı (İznik ve Bursa Ta¬rihi isimli eser)
Erzurum Kültür tarihi içinde yer alan Koyunluoğhtfnun sadece bu eseri onu rahmet ve minnet duygulariyle yadetmeğe fazlasiyle kâfi dir.
Osmanoğullanmn bu ilk devlet merkezi olar şehrin ve çevresinin tarihîni vücuda getirme hususunda sarfettiği faaliyet, (Erzurum tarihi için Abdurrahim Şerifin vaktiyle hayatı pahasına sarfeylediği faaliyetin ve gayretin ikinci bi numunesi sayılır. Bütün Bursa münevverleri çey rek asır evvel kaybettikleri bu «tarihçi» lerir mağfiret dilekleriyle her zaman yadetmektedir
Memduh Beyin eseri, on senelik bir himmetin (2). mahsulüdür. 1935 de (Bursa Halkevi) tara fmdan ve Bursada bastırılmış olan eser 216 sahifeden ibarettir. Ayrıca 213 fotoğraf ve harita il takviye edilmiştir. Eserin son sahifesinde Halkevi Müdürlüğü, imzasız bir yazı ile Memduh'u: hayatını «aydınlatacak bilgiler vermektedir. Bu bilgiler arasında Koyunluoğlu'nun takip ettip ilmî usul belirtiliyor ve takdir olunuyor. Bu no lar arasında Memduh Turgut'un ölüm tarihini 4. Kasım. 1934 olduğu da kaydedilmektedir (3)
Eğer 1925 de Erzurumdan ayrılması hâdise: vukua gelmeseydi Memduh Turgut bütün çalışmalarını Abdurrahim Şerif ile birlikte «Erzurum Tarihi» ne hasredecekti. Fakat Şarktaki mu kaddes beldenin tarihi yerine, Garptaki mukaddes beldenin tarihile meşgul olması arasında bir fark görmüyoruz. Kaldı ki Erzurum - Burs çizgisi Türk tarihinin her devrinde koyu rengi i daima dikkati celbetmiş, vakit vakit Bursaya gelen Erzurumlular, Bursayı da Erzurum kadar benimsemişlerdir. Nitekim Yeşiloğlu Salih Efendi de bunlar arasında bulunmaktadır. (4)
Tarihçimizin babası Koyunoğlu Şevket efendiyi ve oğlunu Erzurumda yakından tanıyanlarn hatıralarını bu sahif elerde nakletmeleri Erzurum Üniversitesinin Millî Kültür ve edebiyat şuuriyle beslenmiş bazı gençlerinin bu yol¬da küçük, basit, fakat istikbal için çok faydalı araştırmalarla «Erzurum çevresi kültür tarihi» ne yaranma ameliyesinde işçilik yapmaları te-menniye şayan olsa gerektir.
(1) Bu hâdise hakkında müşahede ve vesi¬kalara müstenit notların neşri faydalı olur. Bu nevi neşriyatı eski Erzurım İdadisi'nin talebe ha¬reketlerine de teşmil etmek lâzımdır.
(“)A.Memduh'un eseri Bursa hakkında yazılmış ilk eserdir. Bizim bu malûmatı verdiğimiz günlerde tanınmış Fransız âlimi Prof. Labiel iki ciltlik «Bursa» eserini neşretti. Bk. Yeni İstanbul Gazetesi: 6 Haziran 1959.
(3) Koyunluoğlu A. Memduh Turgut: İznik ve Bursa tarihi 1935, Sf. 216.
(4) Yeşiloğlu hakkında, Revnakoğlu Cemaleddin Server'in araştırması, «İş ve Düşünce» mecmuasında, ve «Tarih - Coğrafya Dünyası» nda neşredilmiştir.
.