ece kafasina gore temelkuruyor elbette cahil cesur olur mantigiyla her
halti her gazurati yaziyor. demekki okunuyor da haspa... bilseydi eger o
turkunun sozlerinin benzer sekilde mehter marslarindan birinde de
”Ey gaziler hele bakin ben garip serime
DAglar taslar dayanamaz benim ahu zarima
Dun gece yar hanesinde yasticagim tas idi
altim toprak ustum toprak yine gonlum hos idi”
gectigini ve bilseydi ondan sonra ki gelen kitalaradaki felsefi dusunce
derinligini... ve en muhimi cahil olmasaydi ve mehmet bey -o cokbilirkisi
de her kimse- nam zatin bilir bilmez sallamalarina yer vermezdi
sutununda... yok bilmem ”hovarda turkusudur” ve yok bilmem nedir de... hah
tum hovardalar da zaten ”nadan ile gezme”nin ne demek oldugunu idrak
edecek felsefi derinlige sahipler ya... ve her hovarda masallah yattigi
kadinin kolarindan
”Bir dağ ne kadar yüce Olsa da kenarı yol olur
Buna bayram günü derler dostla düşman bir olur”
seklinde hikmetler yumurtluyor ya...
yahu turku elazigin olsa ne olur erzurumun olsa ne olur. kafkaslardan ta
kerkuge uzayan bir kultur fayinda yer alan her yerlesim birimi bunun gibi
hatta bundan daha derin benzerlikler tasir. hem erzurumlular bu turku
sebebi ile ne zaman elaziglilarin girtlagina cokmus ki? ne paylasmamasi ne
elazigi ne erzurumu alooo ne istir bu efemmm... ya neyse bir deli bir
kuyuya bir tas atmis hesabi iste...
veya sagir duymaz benzetir meselesi. e ne diyelim iste ece kafasinagore
temelkurmus varsin kurmaya devam etsin. inadina ”dun gece yar hanesinde
yastigimiz das bizim”...
selam ve saygi ile...

Dr.Metin Özarslan / Erzurumlular grubu

From: ”Samet Dalmis” <sametdalmis@hotmail.com>
Date: Thu Sep 11, 2003 8:28 pm
Subject: Dün gece yar hanesinde yastığım bir taş idi. sametdalmis@hotmail.com
Send Email
Remove Author | Ban Author

Her şey 30.08.2003 tarihli Milliyet gazetesinde yayınlanan Ece Temelkuran'a ait; “Dün gece yar hanesinde...” Erzurum mahreçli “Tatyan” hakkında kendi anlayışına göre yorumladığı bir yazının, Sayın Deniz DAL tarafından bu siteye taşınmasıyla ve benimde bu görüşe verdiğim cevapla başladı.

Cevabi yazım, Sayın İsmail Bingöl'ün belirttiği gibi, yorumlanış biçimine kızdığım için yazılmıştır.Türkünün elden gideceğini hiç düşünmedim bile. Sayın Mehmet Doğan'ı bende tanırım. Erzurumlu olmasa da, Erzurum'a olan muhabbeti dolayısıyla has bir Erzurumludur. İnanıyorum ki yazım hakkında ki olumlu yaklaşımı arkadaşlık muhabbetinden olmasa gerek.

Ayrıca, bu eserin Tatyan olduğunu, Halk Müziği tarafından baktığımda bende biliyorum ama, tekke müziği Türk Halk Müziğinin hangi formuna girerse girsin, Erzurum yöresinde bu tür eserlere Gazel denildiğini de biliyorum. Bunu belirtmek içinde parantez içerisinde ilahi yazmıştım. Bu gazeller genellikle edebiyat derslerinde tarif edilen gazellere, tıpa tıp,uymazlar.

Türkü olmadığını söylediğim için Sayın Bingöl, “Bahse konu eserin türkü olmasının ne sakıncası var? Hem, zararlı olan ve kötülüğü tavsiye eden türkü varmı dır, varsa da kaç tanedir acep?” diye bana soru yöneltiyor. Var olduğu ortada da, kaç tane olduğunu zaman harcayıp saymak lazım. Bununda kimseye faydası olmaz.

Sayın Bingöl, yazımda maksadı aşan ifadelerden bahsediyor. Yazımda her kelime seçilerek kullanılmıştı.Maksadı aşan bir ifade vardı, oda Efe'nin üzülerek lanet edeceğini, kendimce, yorumlamamdır. Bu hususta Sayın Bingöl tamamen haklı. Efe öyle bir insan ki; Allah (CC) Dostu, sabır hudutları ve merhamet hudutları sonsuz, bağışlama sınırları geniş, ben ise sıradan günahkar bir kul. Benim Efe gibi davranmam elbette beklenemez. O' Efe ben ise Samet.Sayın Bingöl, bırakta Efe ile benim aramda o kadarda fark olsun.

Bir de yazımda ki muhatabın kim olduğunu soruyorlar. Yazımdaki muhatap; “Dün gece yar hanesinde...” adlı eseri; hovarda türküsü diye takdim edenler, gece bir kadının kollarında yatmanın şiiri diye yorumlayanlar , buna inananlar ve yayanlardır. Bunun anlaşılamamasına da bir mana veremediğimi belirtirim.

Gelelim bu eser Efe'nin dir niye dedim.

Yaşım 60'a dayandı,1944 doğumluyum. Efe'nin çok yakın müritlerini gördüm ve onlarla birçok zikirde bulundum. Hizmet ettim ve sohbetlerine iştirak ettim. Bu eserin Efe'ye ait olduğunu onlardan işittim ve o meclislerde de okunduğuna şahit oldum. Hepside itimada ve hürmete layık insanlardı. Benim kaynağım o zatlar. Elimde başka da bir kaynak yok. Eserin mahlasında Efe'nin isminin geçmemesi Efe'ye ait olmadığının ispatı olamaz. Fakat; Sayın Bingöl'ün değindiği gibi, “eğer irticalen söylendiği kaydedilmişse, bu ona ait olduğu sonucunu doğurmaz”. Çünkü,birilerinden naklen gelmiş Efe' de hoşuna gittiği için söylemiş olabilir. Bu nedenle de müritleri Efe'ye ait zannetmiş olabilirler.

Esas değinmek istediğim husus tartışmanın; bu eserin Efe'ye ait olmadığı hususunda gelişmesi. Ben bu eser Efe'nindir dediğimde en azından hüsnüzan da bulundum.Hovarda türküsü, bir kadının kollarında yatma şiiri diyerek suizan da bulunup bu esere ve sahibine hakarette bulunmadım. Esas tenkit edilecekler “ suizan” da bulunanların olması gerekirken, Sayın Mehmet Doğan ve M.Çetin Baydar hariç, konunun bu tarafına hiç değinen olmamış olması beni üzen ve bu yazıyı yazmaya sevk eden esas nedendir.

Sayın Deniz Dal'ın, insanların kafasını karıştıran ve inandığı değerlere ters düşen bu konuyu sitemiz sayfalarına aktararak gereksiz tartışmalara yol açıp, muhatabının maksadına ulaşmasına sebep olması, bence, maksadı aşan bir davranış olmuştur. İnşallah gurubu meşgul edecek bu tür nifak kokan özel konular gurubumuzun sayfalarına taşınmaz, erbabından özel olarak öğrenilir. Selam ve hürmetlerimle Samet DALMIŞ

Eskişehir Erzurumlular Der.Başkanı

From: ”ısmaıl bingol” <demname1@hotmail.com>
Date: Sun Sep 7, 2003 3:38 pm
Subject: Dün Gece Yâr Hanesinde(Erzurum Gazetesi-8.9.2003) demname1@hotmail.com
Send Email
Remove Author | Ban Author

Dün Gece Yâr Hanesinde

Her şey, bir gazetecinin kuyuya attığı taşla başladı. (Ece Temelkuran, 30.08.2003, Milliyet “Size Geliyoruz”un Elazığ bölümünde) “Hovarda eğlenir, yar ölür!”başlıklı yazısına aşağıdaki cümlelerle giriyordu gazeteci: ”Dün gece yar hanesinde/ Yastığım bir taş idi/ Altım çamur, üstüm yağmur / Yine gönlüm hoş idi...” Hazar Gölü''nün kıyısında sabah olurken Mehmet Bey''e soruyorum bu türküyü. Hiç bilmem de Elazığ türküsü, niyeyse bunu bilirim. ’Erzurum ile Elazığ arasında paylaşılamaz bu türkü' diyor, ’Deyimi mazur görün ''hovarda'' türküsüdür.'Gece bir kadının kollarında yatmanın şiiri, mor dağlara yazılan aşkın türküsü üzerine konuşuyoruz. Hovardaların mor dağlarını...”

Gazetecinin; Erzurumlu olsun olmasın, bu durumla azıcık ilgili olan herkesin yakından bildiği bu Erzurum türküsü için, Elazığlı Mehmet beyin ağzından bunları yazdığından, Deniz(Dal)'in Amerika'dan gruba (Erzurumlular) attığı 30.08.2003 tarihli elektronik postayla haberdar oluyoruz. Gönderdiği mesajda, konuyu Erzurum radyosunun değerli sanatçısı Raci Alcan'a havale ediyor ve sözünü, bir başka türkümüzü de mi kaybediyoruz korkusuyla şöyle bağlıyordu:“Sarı Gelin''den sonra bir başka türkümüz daha şüpheli türküler sınıfına dahil ediliyor anlaşılan.”

Bu vâveylaya ilk cevap (01.8.2003), “Sayın Muhatabına” (Ki; muhatabın kim olduğu da bayağı karışık.) başlığıyla, Samet Dalmış beyden geliyordu:

“Öncelikle,”Dün gece yâr hanesinde yastığım bir taş idi” türkü değil, Hakk aşığı, veli, fikir adamı, alim ve düşünür, Erzurum''da yetişmiş büyük zatların en başta gelenlerinden merhum Alvar İmamı Hacı Muhammed Lütfi Efendinin, bir zikir meclisinde içinde bulunduğu manevî havanın verdiği ruh haliyle aşka gelip irticalen söylediği ve müritlerinin de kayda geçirdiği, sağlığında da zikir meclislerinde okunan, aklı ve fikri kalbinde ve beyninde olan, yani aklı,fikri ve kalbi belden aşağı olmayan Hak âşıklarına ithâfen Allah''a olan aşkını dillendirerek söylemiş olduğu bir (ilahi) gazeldir.

Bugün Efe sağ olsaydı, bu gazelin oluştuğu mekânı ve ortamı düşünür, içkili ağızlarla meyhane benzeri ortamlarda söyleyenlere ve belden aşağı yorumlayarak edep ve adap sınırları dışına çıkarmaya çalışanlara, önce ıslah olmaları için dua eder ve saygısızlıklarından ve iftiralarından dolayı tövbe etmelerini isterdi. Şayet bu teklifleri kabul edilmezse, üzülerek bu kişilere lanet eder, hesabı öteki dünyaya bırakırdı.

Başka söze hacet yok. Çok merak eden, bugün hayatta olan Efenin müritlerini bulur, doğru bilgilenir.(Elazığlı adam mı bunu yapacak yoksa gazeteci kız mı; doğrusu anlayamadık. İ.B.) Kulaktan dolma bilgilerle kedi meşrebine göre yorumlarda bulunmaz ve bu yorumlarını yayarak müslüman bu milletin değerlerini törpülemeye çalışmaz. Ya da bu kem niyetlilere alet olmaz.

Cenab-ı Hakk müslümanlara, içlerinde muhatabına da, akıl, şuur ve basiret versin.”

Biraz türkünün elden gideceğine ve biraz da yorumlanış tarzına kızılarak kaleme alınmış olan bu yazı, Erzurumlu olmasa da Erzurumlu arkadaşları dolayısıyla şehrimize karşı özel bir sempatisi bulunan grubun değerli üyesi yazar Mehmet Doğan beyin hislerine tercüman olsa da, ikinci okuyuşta yazıda, maksadını aşan ifadelerin ve bazı yanlışların olduğu göze çarpacaktır.

Bunlardan bir kaçı şöyle sıralanabilir: İlki; ilahi olarak kabul etsek bile, Alvarlı Lütfi Efendinin divanında böyle bir ilahinin bulunmadığı torunu tarafından dile fetiriliyor. Eğer irticalen söylendiğinde kaydedilmişse, bu ona ait olduğu sonucunu doğurmaz. Çünkü, birilerinin ağzından, öldükten sonra bir çok şey uydurulduğunu biliyoruz. Kaldı ki; sözlerin içinde, bırakın ismini, Alvarlıyı vurgulayan tek bir işaret bile yoktur. Yalnız buradan, bu tatyanın Erzurum'a ait olmadığını iddia ettiğimiz kanısına varılmasın. Zira bunu, şimdi adını bilmediğimiz bir başkası da söylemiş olabilir. Ayrıca bu makamın, musiki üstatları tarafından daha çok Erzurum'a has bir makam olarak kabul edilmekte olduğu da gerçektir.

İkincisi, bahse konu eserin türkü olmasının ne sakıncası var? Hem, zararlı olan ve kötülüğü tavsiye eden türkü var mıdır, varsa da kaç tanedir acep?

Ve bize göre sonuncusu ve en önemlisi; Efenin ne yapacağı konusunda kendince karar vermektir. Rahmetlinin, beğenmediği hal ve hareketler için ikaza başvuracağına, tövbe etmelerini isteyeceğine katılırım; ama Yaratıcı'nın türlü türlü ıslah yolları olduğunu bilen biri olarak, bu kişiler için “ıslah yolunu” arzu edeceğine ve hele hele lanet kelimesini ağzına alacağını düşünemem bile. Sayın Dalmış'a ait şu son cümleyi bir daha okursanız ne demek istediğimi daha iyi anlatmış olurum herhalde: “Şayet bu teklifleri kabul edilmezse, üzülerek bu kişilere lanet eder, hesabı öteki dünyaya bırakırdı.”

Gelelim Raci Alcan'ın verdiği cevaba. Konuyu araştıran ve oldukça detaylı bilgi sunan sanatçının yazdıkları özetle şöyle:

“Türküler ve halk ezgileri, derlendikleri yörenin karakteristik özelliklerini taşırlar. Bu nedenle farklı coğrafyalara ait türküleri ve ezgileri birbirinden ayırmak mümkündür. Örneğin Karadeniz Yöresinin ”horon” u ile Güney Doğu Yöresinin ”halay” ı kolaylıkla ayırt edilebilir.

Erzurum yöresine ait ”tatyan” lar ile Kırşehir yöresine ait ”bozlak”lar hiç bir zaman benzerlik göstermezler. Tartışmaya konu olan tatyanların icra yeri Erzurum''dur.(...) Yörenin kadın oyun havası olarak bilinen eser, daha sonra birbirine çok yakın ortak bir melodi fakat farklı sözlerle uzun yıllardan bu tarafa Erzurum'' da icra edilmiştir. Tatyan benzeri melodiler, sınırlı da olsa çevre illerde görülebilir ancak bu türküler, Erzurum yöresinin tatyanlarından etkileni lerek oluşturulmuş melodilerdir. ( Örneğin; Erzincan yöresine ait ” Ey hamamcı bu hamama güzellerden kim geldi?” türküsü Davut Sulari'' den derlenmiştir. ) Tatyanlar sayısal çokluk açısından değerlendirildiğinde de Erzurum yöresinin kaynak olduğu anlaşılabilir. TRT repertuarına alındığı şekliyle; ”Dün gece yâr hanesinde” türküsü tatyandır. Kaynak kişisi Raci Alkır'' dır. Yöresi Erzurum'' dur. Elazığ yöresi ile ilişkilendirilecek hiç bir bilgi, belge, bağ bulunmadığı için veya aksini kanıtlayacak hiçbir geçerli sebep olmadığı için Erzurum yöresinin türküsüdür.

Tartışmanın diğer bir boyutu da tatyanların, dini müzik olup olmadığı ile ilgilidir. Sayın Sebahattin Bulut tatyanla ilgili olarak, kendisinin yaşadığı ve gözlemlediği bilgilerini naklederken; ” tatyanın günümüzden 60 yıl öncesine kadar Erzurum yöresinde oynanan sözlü kadın oyun havası oduğunu, daha sonraki dönemlerde tekke veya tasavvuf müziği biçimine dönüştürüldüğünü ”ifade etmektedir.

Tatyan kelime olarakta farklı birkaç anlama gelse de, dinle bağlantılı düşünülebilecek tanımına rastlanmamıştır. Tatyanların, tekke ve tasavvuf müziği ile ilişkilendirilme sebebi ise genel anlamda üç faktöre bağlanabilir. Bunlardan birincisi;geçmiş dönemlerde tatyan icracılarının yöredeki güzel sesli hafızlar olması, diğerleri de tatyanların edebi tür olarak gazel tanımı içerisinde yer alması ve her gazelin dini sözlerle bezetildiğinin düşünülmesidir. Bu yanlış yönlendirmelerin neticesinde daha sonraki dönemlerde derlenen tatyanlarda dini içerikli sözlerin bulunması, türküye kaynaklık yapan kişinin, tatyanı tekke ve tasavvuf müziği olarak kabullenmesindendir.

Edebiyat fakültesinden aldığım bilgi de ”Dün gece yar hanesi ” isimli türkünün sözlerinden çıkan anlama dayanarak ”dini musiki eseridir” tanımlamasının yapılamayacağı, sevgiyi anlatan bir şiir olabileceği, mutlaka dini bir boyutu var ise bunun icra yerleri ve icra sanatçıları ile birlikte, geçmişten günümüze kadar uzayan süreçte gelişimi değerlendirilerek ortaya konulabileceği şeklindedir.

Farklı bir yaklaşımda; türkünün Mehmet Lütfi Efendi'' ye ait olduğu konusuydu. Türkünün mahlasında Lütfi Efendinin ismi geçmemektedir. Lütfi Efendinin torunu sayın Hasan Mazlumoğlu''ndan aldığım bilgiye göre,”tatyanın sözlerinin dedesine ait olmadığı, dedesinin dönemini bilemese de, babasının bulunduğu meclislerde bu türkünün icra edildiğini hiç hatırlayamadığı”yönündedir.

Şayet benim edindiğim malumatta bir eksiklik söz konusu ise ve Efenin divanında bu şiir bulunuyorsa Sayın Dalmış''ın bizi de haberdar etmesini rica ediyorum.”

Konuyu etraflıca araştıran ve tatyan hakkında gayet tatmin edici bilgiler sunan sevgili Raci Alcan'a teşekkür ederken, yazımızın sonunda, gönül dünyamızın mimarları olan o güzel insanları bir kere daha rahmetle analım ve onlardan birinin, Tivnikli Kâmi'nin bir dörtlüğüyle bitirelim satırlarımızı:

“Yar köyüne giderisen ey saba

Söyle unutmasın beni bivefa

Kâmi''nin canıdır uğruna feda

Bu canı ben kurban deyu saklarım”

From: ”racialcan” <alcanraci@yahoo.co.uk>
Date: Fri Sep 5, 2003 3:35 pm
Subject: Re: Re:_[Erzurumlular]_Dün_gece_yar_hanesinde / Küçük Bir Düzeltme alcanraci@yahoo.co.uk
Send Email
Remove Author | Ban Author

Sayın Çetin Baydar, konuya genel olarak baktığımızda yazdıklarınızın
tamamına katılıyor, açıklayıcı bilgileriniz için teşekkür ediyorum.
Elbetteki bir melodinin farklı yörelerde icrası ile karşılaşabilir veya aynı
sözlerin
farklı melodilerle icra edildiğini duyabiliriz. Özellikle yakın şehir hatta
bölgelerde ortak melodilere rastlamak mümkündür. Tıpkı Elazığ yöresinin
”İğiki''nin Dört Etrafı Bahçeler” türküsü ile Erzurum yöresine ait ” Çelik
Pazarında Ufacık Taşlar” türküsünün birbirine melodik olarak benzeşmesi
gibi. Ancak tartışmamıza konu olan tatyanlarılarla ilgili aynı genellemeyi
yapmamız hatalı olabilir. Kelime olarak, ”tat” kelimesinin ”Türklerden ayrı
olan” manasının dışında, ”çorabın boğazdan aşağı kısmı” ve ”güzel söyleme,
tatlı dil” gibi manalara geldiği kaynak eserlerde belirtilen tatyanları;
”Türklerden gayrı olanlar” anlamına bakarak, başka bir yöreye veya başka
ulusa mal etmek, haksız bir yorum olur. Tatyan melodik olarak başka bir
yörede rastlanmayan Erzurum yöresine has özel bir türdür. Aynı şekilde,
Sümmani'' ye ait türkülerde de ,tatyanlarda olduğu gibi özel bir melodi
üzerine yazılmış, farklı sözlerin tekrarını görürüz. Sümani'' tavrı ile icra
edilen türkülerin melodisinide, tatyanlarda olduğu gibi, Erzurum yöresinin
dışında bulamazsınız. Erzurum yöresinin tatyanlarını, Elazığ'' a mal etmek
Elazığ''a mahsus özel melodisi ile yöresinin damgasını üzerinde taşıyan ” El
ezber” in Erzurum'' un olduğunu iddia etmek gibidir. Kaldı ki Elazığ'' da veya
ayrı bir yörede tatyan; ne deyim,ne kelime, ne türkü, ne de başka bir
şekilde karşımıza çıkmadığı halde, Erzurum yöresinde yakın tarihe kadar
oyunu bulunan ve bu gün bile yöremizde icra edilen, yöresel özelliği aleni
olarak belli olan türkülerimizdendir.

Tatyanın (enstrümantal oyun ezgisi değil) ”sözlü kadın oyun havası
olduğunu, yaşı yetmişe yakın ve üzerinde olanların tatyan oyununu
hatırlayacağını” belirten Sayın Sebehattin Bulut, tatyan oyununun sözlerinin
şu şekilde olduğunu ifade etmiştir.
Amman amman amman
Burç üstünde bayrakları kurdular
O zamanda ezelhanı vurdular
Hadi leyli leyli leylim gel
Bir tanem gel gel , efendim gel

Amman amman amman
Ey hamamcı bu hamama güzellerden kim gelir
Ne bileyim ay efendim günde yüz bin can gelir
Hadi leyli leyli leylim gel
Bir tanem gel gel , efendim gel

Önemli bir hususta melodinin kullanılşı ile ilgili. Elbetteki sizin ifade
ettiğiniz gibi bir melodiyi ister oyun ezgisi, isterseniz dini bir müziğin
söz altı melodisi, isterseniz yeni bir türkü sözünün melodisi olarak
kullanabilirsiniz. Ancak yanlış anlaşılmanın konusu bundan ziyade ”Dün Gece
Yar Hanesinde” isimli tatyanın, Efe Hazretleri'' ne ait olduğunun düşünülmesi
veya daha geniş anlamda dini musiki içerisinde düşünülmesiydi. Ben
yakınlarından aldığım bilgiye ve Hülasatü''l-Hakayık isimli şiirlerinin
toplandığı eseri inceledikten sonra, Alvarlı Efe'' nin
böyle bir şiirinin bulunmadığını, meclislerde de ne Dün gece yar hanesinde
isimli tatyanın ne de tatyan melodisi ile herhangi bir gazel veye ilahinin
icra edilmediğini öğrendim.
Örnek olması açısından aşağıda ”Yandı Canım” isimli tatyanımızın ikinci
kıtasının sözlerini yazıyorum. Bu sözlerde dini bir mahiyet arayabilir
miyiz?

Teşne-i el lâl-i lebin ruhlerinden isterim
Yandı dil pişti ciğerler nevcivanım bir su ver

Teşne-i; Çok istekli
Lâl-i leb; Al dudak
Ruhler;Yanak, yüz, çehre

selam ve saygılarımla
Raci Alcan

> Tartışılan konu hakkında tatminkar sonuçlara
> ulaşmak
> için kanaatimce problemi iki başlık altında toplamak
> gerekir:
> a.Tatyan nedir?
> b.Tatyan hangi şehrin kültür dairesine aittir?
>
> Eski bir TRT mensubu olarak ”Tatyan” nedir sorusunu
> yıllardır kendime sorarım. Bu soruya verilen
> cevaplar
> içinde dikkate alınacak iki argüman var. ”Türk dışı”
> anlamına gelen ”Tat” kelimesinin tatyan prosesinde
> yer
> alışı, ikincisi ”Tatyan”ın kökeninin enstrümantal
> olması ve bu melodiyle insanların zaman zaman raks
> etmesi bir diğer deyişle oynaması.Tatyan melodisi
> (Erzurumlu tabiriyle geydesi) ile oynayan kişi veya
> kişilere hiç rastlamadım. Ama böylesi bir oyunu da
> gözümde canlandırmaya çalıştım. Bu melodi zeybek
> vari
> ayak vurup diz kırmaya uygundur. Bir Aydın ekibi
> getirin ve onlara tatyan çalın, bu ritme uygun bir
> zeybeği anında döktürebilirler. Farklı milletlerin
> müzik kalıplarının karşılıklı iktibasları sözsüz
> müzik
> dediğimiz entrümantal çalgı müzikleri ile olur.
> Tatyanın da böylesi bir süreç sonucu Türk Müzik
> dairesine girmiş bir müzik kalıbı olacağı
> düşünülebilir. Transfer gerçekleştikten sonra, bu
> kalıbın dini yahut ladini maksatlar için
> kullanılması
> artık kullanıcının tercihine kalmıştır. Nitekim
> tatyan
> melodisi Arzıtılı Kemal''in zurnasından, yahut kadın
> çalgıcı ve okuyucu Hidayet''in tefinden insanları
> oynatmak için çıkabileceği gibi Alvarlı Muhammet
> Lütfü
> Efenin ihvanları ağzında da bir Fuzuli gazeline dem
> tutubilir. ”Dün gece yar hanesindeki vukuat da” bu
> kabildendir. Bu bakımdan Tatyana kutsiyet atfedenler
> de, onda dünyevi bir hazzın işaretlerini görenler de
> kendince haklıdır.
> TATYAN ERZURUM''UN MU ELAZIĞIN MI?
>
> Söyler misiniz ”Kevengin yollarında, çimeydim
> göllerinde” ”Havuz başının gülleri, şak sak öter
> bülbülleri” kimin? TRT kayıtlarına bakacak olursak
> birincisi Elazığ''ın ikincisi Erzıncanın''dır. ”Bölge
> musikisi”ni, ”şehir musikisi” diye kodifiye etmenin
> getirdiği çıkmazı anlatan sadece iki örnektir
> verdiğimiz.. Musiki kültür bölgelerindeki her şehir
> komşu şehir üzerine kayıtlı anonim müzik eserlerine
> sahip çıkabilir ve bu işinde de haklılğını ispat
> eder.Burada önemli olan ”Kültürel Gen merkezinin”
> isabetle tayın edilmesidir.
> Erzurum ve Harput''u birleştiren tarihi kültür zemini
> bu tayinde bize yol gösterici olabilir. Erzurum''un
> tarihi kapılarından birinin Harput Kapısı olduğunu
> hatırlayacak olursak bu iki merkezin birbiri ile
> olan
> tarihi bağını daha iyi kavrayabiliriz. Erzurumun
> kurucusu olan Saltuk Beyleri iktidarlarını
> kaybettikten sonra Çemişkezek yöresinde asırlarca
> varlıklarını sürdürdüler. Erzurum''un Harput
> üzerinden-Urfa-Halep-Musul-Kerkük kültür hattında
> bir
> müzük dünyasının olduğunu en müptedi kulak bile
> farkeder. Elazığ''lı büyük tarihçi Bahattin Öğel''in
> Erzurum musikisi üzerine kaleme aldığı makale bu
> konular konuşulurken hatırlanacak önemli
> kaynaklardan
> biridir. Zülküf Atan, Esat Kabaklı gibi Harput
> musikisi icracılarının TRT Erzurum korosundaki müzik
> atmosferi ile imtizaçları onların Erzurum musikisi
> ile
> olan kök beraberliğinden başka bir süreçle
> açıklanamaz.
> Erzurumlu sufi Hafız Ömer Bedrettin Efendinin bir
> Harput ulusu olarak Harput Metris Kabristanındaki
> türbesinde yatıyor olması da bu kültür dairesinin
> bir
> başka anlamlı sonucudur.
Çetin Baydar 4 Eylül 2003 Erzurumlular Grubu

From: ”Mehmet Dogan” <dmdogan@hotmail.com>
Date: Mon Sep 1, 2003 10:46 pm
Subject: Re: [Erzurumlular] ”Dün gece yar hanesinde yastığım bir taş idi...” dmdogan@hotmail.com
Send Email
Remove Author | Ban Author

Allah razı olsun! İşin aslı bu, türkünün Erzurum veya Elazize ait olduğu
değli. Tamamen dini-tasavvufi mazmunlar üzerin kurulmuş bir metin nasıl da
kendi mecrasından saptırılıyor ve kimse de buna doğru dürüst cevap vermiyor.
HELE Erzurumlular!

”Dün gece yar hanesinde/ Yastığım bir taş idi/ Altım çamur, üstüm yağmur / Yine gönlüm hoş idi...” Hazar Gölü''nün kıyısında sabah olurken Mehmet Bey''e soruyorum bu türküyü. Hiç bilmem de Elazığ türküsü, niyeyse bunu bilirim. ”Erzurum ile Elazığ arasında paylaşılamaz bu türkü” diyor, ”Deyimi mazur görün ''hovarda'' türküsüdür.” Gece bir kadının kollarında yatmanın şiiri, mor dağlara yazılan aşkın türküsü üzerine konuşuyoruz.

http://www.milliyet.com.tr/2003/08/30/yazar/temelkuran.html

Hep Erzurum''a ait olarak bildigim bu turkuyu yukaridaki haberi okuduktan sonra internette biraz arastirdim. Kaynak kisisi Raci ALKIR gozukuyor.

http://www.turkuler.com/thm/tatyanvegazel.asp

Hangi yoreye ait oldugunu en iyi ”Kaynak Kisi” bilir ama Raci Alcan abi de bizi aydinlatabilir konuyla ilgili sanirim. Sari Gelin''den sonra bir baska turkumuz daha supheli turkuler sinifina dahil ediliyor anlasilan.

Turkunun haberde ele alinis sekli ve degerlendirilmesi ise basli basina baska bir tartisma konusu.

Deniz Dal / Erzurumlular Grubu / 30 Ağustos 2003

Dün Gece Yar Hanesınde Yastığım Bir Taş İdi

Altım Çamur Üstüm Yagmur Yine Gönlüm Hoş İdi

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Ben Yandım Seni Bilmem

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Amman amman bugün nadan ile gezdim merak oldu bana

Çeşmim estim demde süzdüm merak oldu bana

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Ben Yandım Senı Bılmem

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Bir Dağ Ne Kadar Yüce Olsa Dağ Kenarı Yol Olur

Buna Bayram Günü Derler Dostla Düşman Bir Olur

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Ben Yandım Senı Bılmem

Amman Amman Amman Amman Amman Amman

Erzurum musikisinde kök bulmuş bir müzik formu. Nitelikleri üzerinde çeşitli görüşler var.

From: ”racialcan” <alcanraci@yahoo.co.uk>
Date: Wed Sep 3, 2003 4:58 pm
Subject: Re: [Erzurumlular] Dün gece yar hanesinde alcanraci@yahoo.co.uk
Send Email
Remove Author | Ban Author

Türküler ve halk ezgileri,derlendikleri yörenin karekteristik özelliklerini taşırlar. Bu nedenle farklı coğrafyalara ait türküleri ve ezgileri birbirinden ayırmak mümkündür. Örneğin Karadeniz Yöresinin ”horon” u ile Güney Doğu Yöresinin ”halay” ı kolaylıkla ayırt edilebilir.
Erzurum yöresine ait ”tatyan” lar ile Kırşehir yöresine ait ”bozlak”lar hiç bir zaman benzerlik göstermezler.
Tartışmaya konu olan tatyanların icra yeri Erzurum'' dur. Yörenin kadın oyun havası olarak bilinen eser, daha sonra birbirine çok yakın ortak bir melodi fakat farklı sözlerle uzun yıllardan bu tarafa Erzurum'' da icra edilmiştir.Tatyan benzeri melodiler, sınırlı da olsa çevre illerde görülebilir ancak bu türküler, Erzurum yöresinin tatyanlarından etkilenilerek oluşturulmuş melodilerdir ( örneğin; Erzincan yöresine ait ” Ey hamamcı bu hamama güzellerden kim geldi?” türküsü Davut Sulari'' den derlenmiştir. ) Tatyanlar sayısal çokluk açısından değerlendirildiğinde de Erzurum yöresinin kaynak olduğu anlaşılabilir. TRT repertuarına alındığı şekliyle; ”Dün gece yar hanesinde” türküsü tatyandır. Kaynak kişisi Raci Alkır'' dır. Yöresi Erzurum'' dur. Elazığ yöresi ile ilişkilendirilecek hiç bir bilgi, belge, bağ bulunmadığı için veya aksini kanıtlayacak hiçbir geçerli sebep olmadığı için Erzurum yöresinin türküsüdür.
Tartışmanın diğer bir boyutu da tatyanların, dini müzik olup olmadığı ile ilgilidir.
Sayın Sebahattin Bulut tatyanla ilgili olarak, kendisinin yaşadığı ve gözlemlediği bilgilerini naklederken; ” tatyanın günümüzden 60 yıl öncesine kadar Erzurum yöresinde oynanan sözlü kadın oyun havası oduğunu, daha sonraki dönemlerde tekke veya tasavvuf müziği biçimine dönüştürüldüğünü ” ifade etmektedir.
Tatyan kelime olarakta farklı birkaç anlama gelse de, dinle bağlantılı düşünülebilecek tanımına rastlanmamıştır. Tatyanların, tekke ve tasavvuf müziği ile ilişkilendirilme sebebi ise genel anlamda üç faktöre bağlanabilir. Bunlardan birincisi; geçmiş dönemlerde tatyan icracılarının yöredeki güzel sesli hafızlar olması, diğerleri de tatyanların edebi tür olarak gazel tanımı içerisinde yer alması ve her gazelin dini sözlerle bezetildiğinin düşünülmesidir. Bu yanlış yönlendirmelerin neticesinde daha sonraki dönemlerde derlenen tatyanlarda dini içerikli sözlerin bulunması, türküye kaynaklık yapan kişinin, tatyanı tekke ve tasavvuf müziği olarak kabullenmesindendir.
Edebiyat fakültesinden aldığım bilgi de ”Dün gece yar hanesi ” isimli türkünün sözlerininden çıkan anlama dayanarak ”dini musiki eseridir” tanımlamasının yapılamayacağı, sevgiyi anlatan bir şiir olabileceği, mutlaka dini bir boyutu var ise bunun icra yerleri ve icra sanatçıları ile birlikte, geçmişten günümüze kadar uzayan süreçte gelişimi değerlendirilerek ortaya konulabileceği şeklindedir.
Farklı bir yaklaşımda; türkünün Mehmet Lütfi Efendi'' ye ait olduğu konusuydu. Türkünün mahlasında Lütfi Efendi'' nin ismi geçmemektedir. Lütfi Efendi'' nin torunu sayın Hasan Mazlumoğlu'' n dan aldığım bilgiye göre,” tatyanın sözlerinin dedesine ait olmadığı, dedesinin dönemini bilemese de, babasının bulunduğu meclislerde bu türkünün icra edildiğini hiç hatırlayamadığı ” yönündedir. Şayet benim edindiğim malumatta bir eksiklik söz konusu ise ve Efe'' nin divanında bu şiir bulunuyorsa Sayın Dalmış'' ın bizi de haberdar etmesini rica ediyorum.
selam ve saygılarımla
Raci Alcan
TRT Erzurum Radyosu