Pikniğe çıkmak, ailece tabiat yahut toplum içinde hareket halinde bulunmak.

Seyir Yerinde MANGAL

Bileğinden büktüğü elini uzaktaki arkadaşına doğru bel hizasında, bir
aşağı bir yukarı sallıyordu. Bu pandomima meğer hafta sonlarında
geleneksel olarak akt edilen kır mangal partilerinin mâlum
davetiyesiymiş.
Erzurum'un mangalcıları modern hayata, şurasından burasından bir
şekilde tutunmuş zümrelerin çocukları. Genelde bir ev ve arabaya
sahip olacak ölçüde işleri, felekten gam almak için hafta sonlarını
planlayabilecek, eğlencelik zevkleri olan insanlar. Gerçi bu zevk
şimdilik standarttır; tıpkı bu yeni zümreye mensup olan insanların
evlerinin, arabalarının, tutum ve davranışlarının, esprilerinin tek
tornadan çıktığı gibi standarttır; ama ne gam!
Eğlence kültürü, hangi medeniyet dairesindeyseniz, o dairenin bir
parçasıdır.
Erzurum, İslâm Medeniyetinden gelip modern hayatın kalıplarına döküm
döküm dökülmekte olan kafilelerin yaşadığı bir şehir. Eski Erzurum
evlerinin, mahallelerinin, insan karakterlerinin yavaş bir ölümle
öldüğü; buna mukabil, Yenişehir'de, Dadaşkent'te, Yıldızkent'te,
Çaykara'da bilmem kaçıncı sınıftan taklit edilmiş Türkiye
Modernitesinin filiz verdiği; bu yeni kimliğe göre huyların,
karakterlerin, değerlerin, kimliklerin zuhur eylediği bir süreci
yaşıyoruz.
İslami duyarlıklı geleneksel seyr kültürü ile modern Erzurumlu rolüne
soyunmuş önderlerin(!) nev zuhur piknik kültürlerini mukayese edecek
insanlar, şükür olsun ki hâla aramızdadır. Her şeyden önce şunu
belirtmek gerekiyor ki Erzurumlu'nun eski seyir kültüründeki İslâmi
olma endişesi günümüzde giderek yok olmaktadır.
Eski Erzurumlu'nun seyir yerinde et yiyip yemediği belli olmazken,
modern piknikçiler her köşe başında bir kokoreççi tütsüsü salmayı,
"şan olsun" kabilinden icra ediyorlar.
Eski Erzurumlu yalnız evinde haremlik selamlık yapmaz, seyir yerinde
de kaç göçe riayet ederdi. Ailece gece oturmaları, mahremiyet denen
edep kristal'ini tuzla buz ettikten sonra sonra modernite mikrobu bu
sefer ailece piknik denen musibeti ortaya çıkardı. Ailece gece
oturmaları dört duvar arasında cereyan eden mahrem-na mahrem ihtilatı
olduğu için zararları umûma şâmil değildi. Oysa Modern Piknikçiler,
bir dini ibadeti icra edercesine mahremiyete dikkat etmeksizin alenî
saatler geçiriyorlar. Bu mahremiyet endişesi olmaksızın karışıp
kaynaşmanın risklerini azaltmak için de "Yengen", "bacın", "ablan"
"kardeşin" hatırlatmalarını sıkça tekrarlamak zorunda kalıyor; ne de
olsa İslâmi duyarlıklı bir geçmişten geldiklerini bu şekilde
hatırlamış oluyorlar.
Eski seyir kültüründe alkol, ancak illegal yollarla boy
gösterebilirdi. Mesela Türbe Deresi'nden yukarıya Abdurrahman Gazi'ye
doğru bir içki sofrasını kurmak bırakın erbab-ı namusu, sarhoş
takımının dahi aklının alacağı bir iş değildi. Yaz mevsimindeki ani
ısı değişiklikleri ani fırtınalar doğurup da tencere kapaklarını
kağıt gibi havada uçuşturduğunda yediden yetmişe her kes ağız birliği
etmişçesine "Yine aşağıda ziftlendiler" yargısını tekrarlar,
kötülüklerin kaynağını tereddütsüz içkiye bağlarlardı.. Modern
Piknikçilerin de kısm-ı âzâmisi bu evrede içki erbabı değil ama, içki
sinsi bir düşman gibi modern piknik aksesuarına yerleşme istidadında.
Şimdilik zulalarla piknik yerlerine, aile ortamlarına taşınıp coca-
cola'lar, maden suları ve gazozlar arasındaki masumiyet vadisinde
gizlenen içkilerin, yarının piknik sofralarında en ufak bir hicap
duygusu olmaksızın boy göstermeyeceğinden nasıl emin olabiliriz?
Mangal Medeniyeti, seyir bahsinde geniş ailenin de sonunu getirme
yolundadır. Erzurumlu'nun eski seyir adetlerinde bırakın aile
bireylerini, ailenin beslemeleri, sucusu, ekmekçisi, çamaşırcısı,
ebesi dahi, seyre çıkan kafilelerdeki yerini alırdı. Şimdi
bakıyorsunuz "Arabada yer yok" bahanesiyle ailenin büyükleri yahut en
önemli unsurları kadro dışı kalmış.
Geleneksel Erzurum seyirlerinde mangalın kendisi yoktu, ancak o
zaman manevi duygularla çarpan yürekler mangal gibiydi. Şimdi hemen
her otomobilin bagajında mangallarımız var ve ne yazık ki medeni
olabilmek için de bir o kadar engelimiz var.