Sebahattin Bulut Ve Erzurum Folkloru

Dr.Lütfi Sezen 07 Ağustos 2009 Cuma

Erzurum Folkloruna değerli hizmetler veren Rahmetli Sebahattin Bulut'un bu hizmetlerinden söz etmeden önce birazcık olsun folklor konusuna değinmek istiyorum.

Folklor, folk ve lore sözlerinin bir araya gelmesinden oluşmuş Batı kaynaklı bir kelimedir. Folk=halk, lore=bilim demektir. Böylece Türkçe karşılığı halk bilimi olmaktadır.

Halk hayatını ilgilendiren her konu, folklorun alanı ve kapsamı içerisine girmektedir. Ne yazık ki folklor kavramı, ülkemizde dar ve kısır bir anlamda; yani halk oyunları anlamında kullanılmaktadır. Bu şekilde kullanılmasında bazı kamu kurum ve kuruluşlarının, derneklerin, sözde folklorcuların küçümsenmeyecek ihmal ve hataları olmuştur. Halk oyunları folklorun yüzlerce konusundan sadece birisidir.

Folklorun canlı kaynağı halk hayatıdır. Geçiş dönemleri dediğimiz, doğumdan başlayıp ölüme kadar devam eden; çocukluk, gençlik, evlenme ve ölümle ilgili her türlü âdet ve uygulama folklorun alanı ve kapsamı içinde yer almaktadır. Bir ülke halkının gelenek, görenek, örf-âdeti yanında tecrübe ile elde edilmiş her türlü maddî ve manevi değerleri folklorun konusunu teşkil eder. Akrabalık ilişkileri, komşuluk ilişkileri, misafir ağırlama âdetleri, halk inançları, halk oyunları, halk türküleri, masalları, manileri, ninnileri, atasözleri, deyimler, bilmeceleri, fıkraları, duaları, bedduaları, argolu ve küfürlü söyleyişleri, halk hekimliği, halk veterinerliği, el sanatları vb. yüzlerce konu folklorun alanı ve kapsamı içerisine girmektedir.

İşte yukarıda sözünü ettiğimiz pek çok konuda Sebahattin Bulut'un yöresel çalışmaları vardır. Kısacası Sebahattin Bulut'suz Erzurum folkloru düşünülemez.

O, seksen yıllık yaşamının çocukluk dönemi dışındaki büyük bir bölümünü Erzurum halk kültürünün tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması çabası içinde geçirmiş, enerjisini sonuna kadar kullanarak çok sayıda eser vermiştir. Erzurum Çarşı Pazar, Erzurum Türküleri, Erzurum'da İz Bırakanlar, Damla Damla Erzurum, Kuşaktan Kuşağa Erzurum Folkloru, Anıtlaşan Aziziye, Mohaç'tan Aziziyeye, Tarihten Sayfalar isimli kitapları yanında; Reyimi Sana Veriyorum, Konuşan Ölüler, Şenlik, Gören Gözler, Beklenen Madalya isimli tiyatro eserleri, daha pek çok araştırma ve derlemeleri vardır.

Erzurum tarih boyunca pek çok bilim adamı, tarihçi, din adamı, yazar ve araştırmacı yetiştirmiştir. Bunlardan; Abdurrahman Şerif Beygu, Sebahattin Bulut, Prof.Dr.Zeki Başar ve İhsan Coşkun Atılcan'ın çalışmalarını özellikle Erzurum folklorundan seçtiklerini görmekteyiz. İsmail Habib Sevük derki: “Borçların en büyüğü vatan borcudur. Hiçbir zaman ödenemez. Vatandan alacaklı bir şehir vardır. O da Erzurum'dur.”

Ben de hayatları boyunca bütün enerjilerini Erzurum halk kültürünün yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için harcayan bu dört araştırmacıya karşı, Erzurum ve Erzurumlunun borçlu olduğu kanaatini taşımaktayım.

Sebahattin Bulut için Prof.Dr.Zeki Başar, 1998 yılında yayınlamış olduğu “Cumhuriyet Dönemi Erzurumlu 54 Müellif ve Eserleri[1]” isimli kitabında şunları söylemektedir: “1926 Erzurum doğumlu sanatçı ve folklorcu Sebahattin Bulut, Birinci Dünya Savaşı sonrası darlıkları yaşayan birisidir. Nitelikli bir Erzurumludur. Çalışma zorunluluğu nedeniyle öğrenimine ara vermekle beraber, kendisini yetiştirmesini bilmiş, çok çalışmalar yapmıştır. Okumuş, araştırmış, piyesler yazmış, hiç elverişli olmayan koşullarda, yazdıklarını halka sunma yollarını bulmuştur.

Yıllar eskidikçe o gelişip yenilenmiş, rağbet görmüştür. Radyofonik televizyon oyunları, tiyatro oyunları sergilemiştir.

Sebahattin Bulut, kendisine özgü çalışmaları ile Erzurum'da öncü olmuş birisidir. Folklor alanında ve folklor yöneticiliğinde başarılı bir örnek olmuştur. Erzurum Halk Oyunları-Halk Türküleri Derneği'nde yöneticilik yaptığı dönemlerde verimli ve başarılı hizmetler vermiştir.

Sebahattin Bulut, kendi alanında Erzurum'un ikinci bir Abdurrahman Şerif Beygu'su olmuştur. Kendisini yenilemek ve yetiştirmek suretiyle verimli çalışmalar yapmıştır. Erzurum halk oyunları ve halk müziğine sahip çıkması, bunlarla ilgili çalışmalar yapması, derneği bir merkez binaya kavuşturması onun unutulmayacak hizmetlerindendir.”

Prof.Dr.Zeki Başar'ın Sebahatin Bulut için yukarıda söylediklerinin onu yeterince tanımamıza yettiği kanaatindeyim.

Ben de Erzurum halk kültürüne yönelik çalışmalarım sırasında; zaman zaman kendilerini ziyaret ederek bilgi, gözlem ve deneyimlerinden yararlanmışımdır. Kendileri hakkında bir öğrenciye mezuniyet tezi yaptırmak hususundaki talebim İhsan Coşkun Atılcan tarafından kabul edilmiş ve gerçekleştirilmiş olmasına rağmen; Rahmetli Sebahattin Bulut bu talebimi reddetmiştir. Israr etmem ve nedenini sormam üzerine de şu cevabı vermiştir: “Lütfi Bey, biz Erzurumlular kendilerine hizmet etmiş olanlara yaşadıkları süre içerisinde gereken değeri vermeyiz. Öldükten sonra kıymete bindiririz. Benim kimseden bir beklentim de yok. Bu konuda ısrar etmeyiniz. Öldükten sonra nasıl olsa bizi anacak birileri çıkar.”

Bu tepkisinden sonra daha fazla ısrar edemezdim. Evet, bugün ölümünün ikinci yılında onu saygıyla anıyoruz. O ilkelerinden ve kişiliğinden taviz vermeyen, çıkarının esiri olmayan, gerçek bir Erzurumlu, gerçek bir dadaştı.

Böyle nitelikli insanlarımızı tanıyabildiğimiz, heder olmasını önleyebildiğimiz, ona ait değerleri kavrayabildiğimiz, örnek aldığımız, gelecek kuşaklara tanıttığımız ölçüde görevlerimizi yerine getirmiş oluruz.

Ölümünün üçüncü yılında Sebahattin Bulut Ağabeyimize Allah'tan rahmet diliyor, Erzurumlu hemşehrilerimizin Erzurum'a, Erzurum kültürüne emek vermiş olanlara karşı vefa duygularının henüz yok olmadığını düşünüyor, bu konuda gereğinin yapılacağını umuyorum.

KAYNAKÇA

ATILCAN İhsan Coşkun : Erzurum Ağızları Halk Deyimleri ve Folklor Sözlüğü,

İstanbul, 1977.

BAŞAR Zeki :Cumhuriyet Dönemi Erzurumlu 54 Müellif ve

Eserleri, İstanbul, 1998.

BEYGU A. Şerif : Erzurum Tarihi-Anıtları- Kitabeleri, İstanbul, 1936.

BULUT Sebahattin : Damla Damla Erzurum, Ankara, 1989.

ÖRNEK Sedat Veyis : Türk Halk Bilimi, T.İ.Bankası Yayını, Ankara, 1977.

SEZEN Lütfi :Erzurum Şehir Folkloru, Erzurum, 1994.

SEZEN Lütfi :Halk Bilimi ve Derleme Metotları (5.Baskı),

Ankara, 2005.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Prof.Dr.Zeki Başar, Cumhuriyet Dönemi Erzurumlu 54 Müellif ve Eserleri, İstanbul, 1998, s.72-74

.

SEBAHATTİN BULUT: 1926 yılında Erzurum'da doğdu. 31 yıl devlet memurluğu yaptı ve 1981 yılında emekli oldu.
1951 yılından başlayarak, muhtelif derneklerde ve spor kulüplerinde sanatsal çalışmalar yaptı. <bknz>Palandöken Spor Kulübü</bknz>'nde oluşturduğu tiyatro kolunda kendi yazdığı "Yanlış Hesap Bağdattan Döner", "Meşhedi Kamber Ali'nin Berber Dükkanı", "Kiralık Odalar" ve "Çingene Kızı" isimli müzikalleri oynadı ve Halk Geceleri düzenledi.
1957 yılında <bknz>Erzurum Halk Oyunları Halk Türküleri Demeği</bknz> yönetim kuruluna seçildi. 40 yıldır bu derneğin yönetim kurulunda çalışıyor. 1974 yılından beri de Başkanlık görevini yürütüyor.
Derneğin yayınladığı 6 sayılık Yakutiye mecmuasının genel yönetmenliğini yaptı ve ilk folklor araştırmalarını bu dergilerde yayınladı.
Halk Oyunları Halk Türküleri Demeği bünyesinde oluşturduğu tiyatro koluna kendi yazdığı "Şenlik", "Tarihten Sayfalar", "Konuşan Ölüler" "Mohaçtan Aziziyeye", "Beklenen Madalya", "Gören Gözler", isimli oyunlarının yanında "Reyimi Sana Veriyorum", "Hürrem Sultan", "IV. Murat" ve "Köroğlu" oyunlarını sahneledi.
"Aziziye'de Düğün Var", "Milli Mücadele Başlıyor" ve "Beyaz Kartallar" isimli Radyofonik oyunları Devlet Tiyatrosu sanatçıları tarafından sahnelendirilerek Erzurum Radyosunda yayınlandı.
Metinlerini yazdığı "Oduncu" isimli orta oyunu "Şeker Başı", "Kına Gecesi" isimli senaryoları İzmir Televizyonunca çekimi yapılarak TV'de yayınlandı.
50. yıl kutlama komitesinde görev aldı ve 1973 il Yıllığının hazırlanmasında çalıştı. Aziziye Anıtı yaptırma derneğinin muhasip üyeliğini yaptı ve "Anıtlaşan Aziziye" isimH-kitabi yayına hazırladı.
1984 yılında "<bknz>Kuşaktan Kuşağa Erzurum Folkloru</bknz>" isimli kitabı yazdı ve dernekçe yayınlandı. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca Dernekler arası araştırma yarışmasında Birincilik Ödülünü bu kitapla kazandı.
Erzurum'un tarihsel ve kültürel değerlerini içeren "<bknz>Damla Damla Erzurum</bknz>" isimli kitabı 1989 yılında yayınlandı.
/ 1995 Yılında: "<bknz>Erzurum'da İz Bırakanlar</bknz>" isimli kitabı
f Dernekçe bastırılarak yayın hayatına sokuldu.
Bu kez; "<bknz>Erzurum Çarşı Pazar</bknz>" isimli bu kitabını Erzurum'un kültür ve yayın hayatına hediye ediyor.
Erzurum Çarşı Pazar arka kapak

Sanatçı, Folklorcu. Erzurum......1926 d.
Birinci dünya savaşı sonrasının yokluklarını, darlıklarını yaşayan kuşaklardandır.
İlk, orta öğrenimini Erzurum'da yapmıştır. Nitelikleri az olmayan bir Erzurumludur. Çalışma gereğiyle öğretimine ara vermekle beraber, kendisini yetiştirmesini bilmiş, çok çalışmalar yapmıştır.
Okumuş, hazırlanmış, piyesler yazmış ve o günlerini bir kaç bakımdan değerlendirmiş, hiç de elverişli olmayan koşullarda yazdıklarını halka sunmak yollarını aramış ve bulmuştur. Bu konuda kimi kulüplerin olanaklarından yararlanmıştır.
Yıllar eskidikçe o gelişip yenilenmiş, rağbet görmüştür. Radyofonik televizyon oyunları, sahnelendikleri görülen tiyatro oyunları vermiştir. Hem de bir, iki veya bir kaçla yetinmeyerek .
Yazarı ve gereğinde uygulayıcısı olarak, bu güzel, hatta o günlerin dar şartlarında değindiğim türden çalışmalarda Erzurum'da öncü olmuş görünmektedir. Bu yönüyle S. Bulut, her ne kadar yeterli ortam bulamamış ise de, kendine özgü öncü bir tip olarak kabul edilmiştir.
Bu kadarla kalmamış, yazarlık yapmış, eserler vermiştir. Bu yönüyle Sabahattin BULUT, kendi alanında Erzurum'un ikinci bir Abdurrahim Şerif BEYGU'su olmuştur. Kendini yetiştirmek, üstelik alışılmamışları vermek ve kabul ettirmek suretiyle çalışmıştır.
Bütün bunları yapan Sabahattin BULUT, folklor alanında (günümüzün önemli konulan) ve folklor yöneticiliğinde başarılı bir örnek olmuştur. Erzurum Halk Oyunları - Halk Türküleri Derneğinde yöneticilik yaptığı (hala sürüyor, sanırım.) dönemlerde verimli olmasını bilmiştir.
Kanımca, iki hizmeti çok önemli ve dernek açısından hayatidir. Biri, Erzurum oyunlarıyla ilgili müziği, konuda yetki sahibi Muzaffer SARISÖZEN, Yücel PAŞMAKCI, Nida TÜFEKÇİ ve diğerleri gibi sanatçılarımıza besteletmiş olmasıdır. Bir diğeri de, Derneği, bir merkez binaya kavuşturmuş olmasıdır.
Eserleri:
1- Kuşaktan Kuşağa, sf. 254. Ankara, 1984.
2- Erzurumda İz Bırakanlar... 150 Sf. İstanbul, 1995.
3- Çok sayıda sahne eserleri
ZB 54 Müellif