Kanuni'nin ERZURUM'U YENİDEN KURDURTTUĞU BEYLERBEYİLERDEN ÜÇÜNCÜSÜ (Kızıl-Ahmedli-i542?-i544?)

Hadım Ali Paşa'dan sonra, beylerbeyiliğe kimin getirildiğini kesin olarak bilememekle beraber, onun yerine İsfendiyar-oğullarından Kızıl-Ahmedli Musa Paşa'nın tâyin edildiğini tahmin ediyoruz. Musa Paşa'nın tâyin tarihi ve Erzurum Beylerbeyiliği'nde ne kadar kaldığı hakkında malûmat vermiyen kroniklerimiz, ancak onun, Gürcülerin bir baskını sırasında şehid edildiğini söylemekle yetinmişlerdir. Diğer taraftan kronikler onun şehid olduğu tarih hakkında da ittifak etmemektedirler. Onlar Musa Paşa'nın şehid oluşunu, Kanunî'nin muhtelif seferleri sırasına bağlamaktadırlar. Celâl-zâde, "Frenk Gazası" sırasında, Âli ve ondan naklen Peçevî ve Süleyman-nâmesinde Karaçelebi-zâde, esasen 943-944/ 1538 yılında olan, Korfo Seferi sırasında, Solakzâde ise, Bağdad (Herhalde Buğdan olmalı) Seferi'nde, Müneccim-başı, 955/1548 yılından önce, Karaçelebi-zâde, Ravzatü'l-ebrar'ında ise, Kars kalesi tamiri esnasında ve Amasya Tarihi müellifi Hüseyin Hüsamettin, 956/1549 yılında göstermektedir. Bütün bunlara karşılık, M. Süreyya, Musa Paşa'nın Gürcüler tarafından 951/1544 yılında şehid edildiğini yazmaktadır.
Bütün bu kayıtları, arşiv kayıtları ve mevcut bilgilerimize göre değer-ıjrineye çalışalım; 1535 sonbaharında kurulan Erzurum Beylerbeyi-liği'nde, 1535-J 539 Y11^1"1 arasında Mehmed Han, 1539-1541 tarihleri asında Ferhad Paşa, onu müteakip Hadım Ali Paşa'nın beylerbeyi bulunduğunu görmüştük. Ali Paşa, 25 R. Evvel 948/19 Temmuz 1541 de beylerbeyi bulunduğuna göre, onun aynı yıl içinde buradan alındığını kabul etsek bile, bu tarihten, Erzurum'da diğer bir Ali Paşa'nın beylerbeyi bulunduğu, 19 Zilkade 951/1 Şubat 1545 tarihine kadar, beylerbeyilikte kimin bulunduğu bilinmemektedir. 1 Şubat 1545 de beylerbeyi görülen Ali Paşa'nın, 19 Muharrem 954/11 Mart 1547 de hala beylerbeyi bulunduğu arşiv kayıtlarından Bu duruma göre, Musa Paşa'nın Erzurum Beylerbeyiliği zamanı ile ölümü, 25 R. Evvel 948/19 Temmuz 1541-19 Zilkade 951/i Şubat 1545, 19 Muharrem 954/11 Mart 1547-9 Safer 955/20 Mart 1548 ve nihayet, 2 R. Âhır 956/30 Nisan 1549-Şaban 956/Ağustos 1549 tarihleri arasında olması gerekmektedir. Arşiv vesikaları ve devrin kaynaklarında bu tarihler arasında Erzurum beylerbeyilerinin kimler olduğu hakkında, şimdilik, bir kayda rastlıyamadık. Kaynaklarımızın bu konuda, hiçbir bilgi vermemelerine ve arşivlerimizde de bir belgeye rastlıyamamıza mukabil, Çağdaş bir Safevî tarihçisi olan Hasan Bey Rûmlu'dan, Musa Paşa'nın, 950/1543 yılında, Erzurum Beylerbeyi sıfatıyla bir Gürcistan Seferi'ne Çıktığım ve bu sefer sırasında şehid düştüğünü öğreNİYORUZ. Buna göre, Musa Paşa'nın Erzurum Beylerbeyiliği devresinin en 948/1541, en geç 951/1544 olarak kabul etmek gerekmektedir. Nitekim Musa Paşa'dan sonra beylerbeyi görülen Temerrüd Ali Paşa'ya, Gürcistan'a karşı olduğu, aşağıda görülecek olan Sefer-i hûmâyun'a hazırcı emri, 950 yılı sonunda değil, 951/1545 yılında verilmiştir.
Dündar AYDIN Erzurum Beylerbeyiliği ve Teşkilatı sayfa 84-98'den KISALTILARAK.