KAPILAR ŞEHRİ ERZURUM

Kale şehir Erzurum, tarihten günümüze ulaşan kapılarıyla anılıyor. 4 kapının izleri bile yok. 4 kapı ise kısmen ayakta.

09.09.2009

ALBAYRAK-ÖZEL

Kalesi, tabyaları ve düşman işgaline karşı yapılan dış surlarıyla ün kazanan Erzurum, bu surlardan şehrin dışına açılan kapılarıyla da, tarihi bir öneme sahip bulunuyor.

GÜNÜMÜZE ULAŞMAYAN KAPILAR

Erzincankapı: Günümüzde Cumhuriyet Caddesi üzerinde Erzincan Çarşısı mevkiinde idi.

Gürcükapı: Şehrin kuzey kesiminde Gürcükapı Camii civarında İş Bankası ile Buğday Hali'nin bulunduğu yere açılıyordu.
Tebrizkapı: Kale kapısı şeklinde anılmakta idi Çifte Minareli Medresi ile Ebu İshak Kazuruni türbesi arasında idi.

Yeni Kapı: Erzurum Kalesi'nin ikinci surunda açılan bu kapı, Eski Merkez Kumandanlığı ile kışla ambarlarının kapılarının açıldığı meydandaydı. Günümüzde bu kapıdan bir iz bulunmuyor. Sadece Kaynaklarda anlatılan bilgiler bulunuyor.

HALİ HAZIRDA BULUNAN KAPILAR

Günümüzde bir iz dahi bulunmayan kapıların dışında 1865-1877 yılları arasında savunma amaçlı olarak 4 kapı daha inşa edilmiş bulunuyor.Harput kapı, İstanbul Kapı, Kavak Kapı ve Kars Kapı . Bu kapılar ise günümüze kısmen ulaşmış durumda.

Harput Kapı: Şehrin güney batısında, bugünkü İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği alanı içerisinde bulunuyor. Yol çalışmaları sırasında büyük ölçüde ortadan kaldırılmış. Kapının batı kanadına ait kalıntılar yakın bir zamanda yapılan inşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkarıldı. Harput Kapı'nın bir sergi salonu olarak düzenlenmesi bekleniyor.

İstanbul kapı:Şehrin batısında Gez Mahallesi'nde yer alıyor. 1865-1877 yılları arasında Fosfor Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış. T şeklinde bir plana sahip. İstanbul Kapı ayrıca Atatürk'ün 3 Temmuz 1919 tarihinde Erzurum'a gelişi sırasında karşılandığı mekan olarak biliniyor.

Kars Kapı: Şehrin doğusunda kendi adıyla anılan semtte bulunuyor. 1865-1877 yılları arasında Fosfor Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış. Kars Kapı önemli bir yol başlangıcında yer alıyor. Kapı, diğer kapılara nazaran, askeri birlik sorumluluk alanı içerisinde kaldığı için daha bakımlı durumda.

Kavak(Ardahan) Kapı: Şehrin kuzeyinde 50.Yıl Caddesi üzerinde bulunuyor.Bu kapı da diğerleri gibi Fosfor Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış. Şehrin giriş-çıkışlarının kontrol edildiği bir geçit görevi aldığı için süslemeye yer verilmemiş. Kapılar ayrıca bulundukları semtlere adını vermiş durumda.

KAPILAR ŞEHRİ ERZURUM

Kalesi, tabyaları ve düşman işgaline karşı yapılan dış surlarıyla ün kazanan Erzurum, bu surlardan şehrin dışına açılan kapılarıyla da, tarihi bir öneme sahip bulunuyor.
Kapılardan Erzincan, Gürcü ve Tebriz diye adlandırılanları, ’Erzurum Kapıları' diye adlandırılırken, İstanbul, Kars, Kavak ve Harput ise, ’Devre-i Muttasıla Kapıları' şeklinde ifade ediliyor. Bu kapıların dışında, Şair Nefi İlköğretim Okulu civarında Yeni Kapı, Kale civarında da, Gez ve Uğrun isimli iki kapıyı daha barındıran Erzurum, çarpık yapılaşma ve tarih bilinçsizliği yüzünden bu kapılarını da koruyamadı.

KARS KAPI KORUMA ALTINDA

Erzurum'un kapılarından en şanslısı, Kars Kapı oldu. Askeri bölge içerisinde bulunuyor olması nedeniyle devamlı koruma altında tutulan Kars Kapı, şehri çevreleyen surları göstermesi açısından büyük bir öneme sahipken, Atatürk'ün Erzurum'a girdiği kapı olan İstanbul Kapı ise, alemcilerin mekanı olmuş durumda.

TARİHİ KAPILARIN ÖNEMİ

Kale'ye en yakın girişlerden olan Tebriz Kapı'nın, Ebu İshak Kazeruni'nin türbesi, Ulu Camii ve Çifte Minareli Medrese üçgeninde bulunduğu öğrenilirken, 19. yüzyıl belgelerine göre, bir köprüden geçilerek dış sura ulaşılmakta ve az sonra da, halk arasındaki adıyla ’Tevrüz' Kapı'sına varılmakta idi. Şehrin batı tarafına düşen Erzincan Kapı'nın ise, Çaykarye suyunun hemen arkasında bulunduğu belirtilirken, burada yine Çaykarye adlı bir köprü ve Ilıca'yı bile görüş alanında bulunduran sur ve kulenin bulunduğu kaydedildi.

Şehir içerisindeki kapılarından farklı olarak, ’Devre-i Muttasıla' adı verilen batıda İstanbul Kapı, Doğu'da Kars Kapı, güneyde Harput Kapı ve kuzeyde ise Kavak Kapı'dan giriş çıkışın yapıldığı Erzurum'da, söz konusu kapılardan sadece 3'ü günümüze ulaşabildi.

VATANDAŞLAR KAPILARIN KORUMA ALTINA ALINMASINI İSTİYOR

Vatandaşlar, Erzurum'un geçmişiyle adeta özdeşleşmiş olan kapıların, düşmana karşı geliştirilen savunma taktiğinin önemli bir parçası olduğuna vurgu yaparak, kapılardan çok azının günümüze ulaşmış olmasının büyük bir talihsizlik olduğunu dile getirdiler.

.