ERZURUM CHP’LİLİĞİ (1)

Mustafa Çetin Baydar

İkinci Dünya Savaşı bitmek üzeredir. İsmet Paşa CHP'nin dizginlerini iyiden iye ele almış, CHP'nin Doğu Anadolu Projesi Erzurum odağında tasarlanan hedefe ulaşmıştır. Tren seferlerinin düzene oturduğu, Halk Evinde mahalli ve ulusal temsillerin birbiri ile yarıştığı, Şehrin Batı Yakasındaki Devlet Semtinin Modern Erzurum Görüntüsü ile inkılapçı CHP vicdanlarını ferahlattığı bir dönem başlamıştır.

1930lu yılların Kerhen CHPlilik sayfaları kapanmış gözükmektedir.

1944 sonbaharında yapılan CHP il ve ilçe kongresi CHP için beklenen halk rüzgarını yakalamış gibidir. Biraz nostalji yapıp, günümüzdeki siyasette de sızıntıları ulaşan 1944’ün siyasi aktörlerini hatırlayalım.

7 kişilik CHP İlçe İdare Kurulu

Başkan:İbrahim Kuzulugil, Muhasip: Ramiz Çavuşoğlu, Katip: Kazım Tekeş, Üyeler: Nusrat Güllülü, Rıza Akkök, Selahattin Sakarya, Canip Müceldili

9 Kişilik İl İdare Kurulu

Ömer Olgun (Başkan), Samih Kobal (Katip ), Rıfat Karslı (Muhasip), (Üyeler) Mesut Çankaya, Hadi Erverdi, Murat Uraz, Münip Korukçu, Hulusi Korukçu, Hasan Kulaç (Yedek.Üyeler) İhsan Cinisli, Rıza Topçuoğlu

Bu heyetleri seçen CHP kongrelerinin CHP hükümetinden istedikleri de 6 maddede belirlenmiş. Bir numaralı istek çok ilginç: ’Erzurum ilinin ve ilçelerinin sıtmalı bölgeleri için kinin ve atbrin verilmesinin temini.’ Diğer istekler arasında yakacak temini, Erzurum-Hasankale arasında otobüs çalıştırılması ve bir çimento fabrikası özlemi var. Bu isteklerin 1935-1945 arası CHP’nin kalkınma derken diline vird eylediği, kültür ve eğitim yoluyla modernleşme programlarına en küçük bir atıf yok. Grup binalarıymış, halk eviymiş, su fıskıyesiymiş, müfettişlik sarayı imiş bu kongrelerin gündeminde bahis konusu olmuyor. Millet, çatısı altında biriktiği CHP’den, ölmemek için kinin ve atbrin, donmamak için yakacak, çıplak kalmamak için ancak iplik istiyebiliyor. Burada dikkat edilecek husus bu sayılanların Tek Parti Rejimince talebi meşru karşılanan kalemler olmasıdır. Siyasi özgürlükler, din ve vicdan serbestisi, ağır vergilerden şikayet, jandarma mütegallibe baskısına karşı hukuk devleti talebi ve benzeri istekler için bir beş yıl daha geçmesi gerekecektir.(*)

KILIÇ ZORU İLE BİR SİYASİ MENSUBİYET

Başbakanlık devlet arşivindeki Erzurum CHP’liliği belgeleri birbirinden ilginç mesajlar veriyor. 1930’lu yıllar ’Erzurum Gönülsüz CHP’liliği’ni anlatan bir belgeye burada yeri geldiği için temas etmek istiyorum. Cumhuriyetin 10.yıl kutlamaları hazırlıkları yapıldığı 1933 yılı yazında CHP merkezi Erzurum CHP teşkilatını denetletme ihtiyacı duyar, parti müfettişi Çoruh (Artvin) milletvekili Atıf’ı bu yolda görevlendirir. Bakınız Atıf Bey raporuna neler yazmış:

’Aldığım emir üzerine Erzurum’a gittim. İlk işim Belediye dairesinin ufak bir odasında oturan Fırka idare Heyeti Reisi Rıza Bey’i (Korukçuzâde) ziyaretim oldu. Fırkanın son üç senelik muamelatını tetkik ettim. Vilayet idare Heyeti’nin dokuz yüz otuz bir senesinde on iki defa toplandığını, 932 senesinde hiç toplanmadığını, 933 senesinde ise 13 defa toplandığı karar defterinde görülmekte idi ise de , hakikat halde İdare Heyeti Reisi Rıza Bey yalnız halde Fırkaya geliyor..Toplanma yapılmaz, memlekete ve fırkaya müteallik kararlar ittihaz olunmazmış.

Fırka azasının esamisi mübeyyin (isimlerin açıklandığı) defterde iki yüz doksan bir zat mukayyet olup bunların kısm-i küllisi ’Şapka Hadisesi’nde Erzurum istiklal Mahkemesi gideceği zaman, ne olur ne olmaz korkusu ile Rıza Bey’in kendine mensup adamlardan alelacele kayıt ettirdiği adamlar olduğu ve gönül rızası ile Fırkaya girmek isteyenlerin müşkilat çektikleri anlaşıldı.’ (**)

CHP Müfettişinin bu tarihi raporu, en azından 1923-1933 yılları arasında Erzurum CHP teşkilatının şehir halkı tarafından siyasi bir sakatlığa uğramamak için kullanıldığını, bir anlamda Erzurum için gönülsüz ve de kerhi bir CHP’liliğin varlığını kabul ediyor.

’HEMŞEHRİLİK’ NEŞİDELERİNİN ARKASINDA DAYATILAN ’CHP’LİLİK’ Mİ?

Günümüzde bazı heteredoks zümrelerin başka hesaplarla destek verdiği Erzurum CHP çizgisini saymayacak olursak Tarihi CHP’nin Erzurum halkı nezdindeki siyasi desteği, yüzde birlik, ikilik sınırlarda dolaşıyor. Bunun böyle olduğunu bilen bazı odaklar CHP ideolojisini Mustafa Kemal Atatürk’ün tarihi şahsiyetinin arkasında gizleyerek yeniden servis yapmak istiyorlar. CHP şehir hayatından silinmesine silinmiştir ama kimi üniversitelere bol keseden akademik kimlik verilmiş ve her Allah’ın günü yeni bir pis koku neşredern rejimin ulufeleri ile cepleri doldurulmuş ve de 28 Şubat alaca karanlığında yanaşık düzene sokulmuş cüppeli bir partizan takımı inat ve ısrarla CHP’cilik yapmaya devam etmektedir. Son Olarak Ervak da maalesef böylesi bir tezgâha alet olmuş, Erzurum’un yakın Tarihi ile ilgili hiçbir bilimsel formasyonu olmayan, söyledikleri, ilk mektep çocuklarını kandırmak için anlatılan düzmece İnkılap mentalitesinden öte gidemeyen bazı ilgisiz ve bilgisiz zevatı, Erzurum gibi yakın tarihin en büyük tanıklarının yaşadığı bir kültür ortamında konuşturmuşlardır.

Oysa Ervak, yakın tarih üzerine konuştuğu zaman Türkiye’nin gözlerini parlatacak bir tarih mirasının üzerine oturuyor. Ervak madem yakın siyasi tarihle uğraşıyor, bu işi, Tarihi Erzurumlu mehabeti ile ve Erzurum evlatlarının kemiklerini sızlatmadan doğru dürüst yapmalıdır.

(*)Başbakanlık Devlet Arşivi 490/1, 650 162 1

(**)CHF Katibi Umumiliği 26 Ağustos 1933, No:32160

.