Erzurum Vilâyet Kongresi Mukarrerât Zabıt Hulâsası
Bismillah
Haziranın Onyedinci (1335-1919) Pazertesi günü öğleden sonra ezânî : yedide
(akşama 5 sâ'at kala), Birinci İçtimâ' 'Akd-edildi. Re'îs (Râif-Hoca) tarafından,
hak ve vazîfeye dâir İftitâhî (Açışa âid) bir Nutuk îrâd edilerek-Kongre Küşâd
edildi.
İdare Heyetinin teşekkülünden beri cereyan eden mu'âmelât ve teşebbüsâtı
hakkındaki Rapor'u; ve ba'dehu, Vilâyâti-Şarkıyye'de İlerisürülen pragandalar'ın
mâhiyyeti ve hedeflerine dâir İkinci Matbu' (18 s. lik "Mahrem"' Rapor okunarak,
âid olduğu Encümenler'e havale edildi.

Ermenilerin(1917 Kasımı ortalarında işgalci
Rus Ordusu çekildikten sonra Anadolu cebhesi'ndeki orduyu elinde tutmaya devam
ederken) Müslümanlar'a reva gördükleri Mezâlim'i tahkik; ve bunların, salim ve
hissiyattan ari bir surette cem' ve telfîkı hususu, müzâkere edilerek; kabul edilen
Nümûne vechiyle, tahkîkaatın tesrî'i, müttefikan kararlaştırıldı.

Badehu , Cem'iyyet'in (Erzurum Vilâyeti Sancak ve Kazalarındaki) Teşkîlâtından-bahs
edilerek, bunun takviyye ve tevsî'i, müttehiden taleb ve müdâfa'a olundu.
Bu bâbda, Teklif Encümeni'nce tanzîm edilen Ta'lîmât kabul olundu. Bütün Halk'm
iştirakini te'mîn edecek emellerde olduğu gibi, mesâ'îde de vahdet-husûle getirecek
esâsları muhtevi bulunan işbu Ta'lîmât'ın bir nüshası mukarrerat Hulâsası'na
rabtedilmiştir.
Vilalâyâti- Şarkıyye'nin vaz'iyyeti siyâsiyyesinde husule gelmesi me'mûl bil-cümle ihtimâller, münâkşa ve tedkîk edildi. Dört-Beş Celse'yi (17 ve 21 Hazian günlerini) işgaal eden, hararetli münâkaşa ve müzâkerâtı ihtiva eden bu mesele uzun uzadiye tahlil edildi. mes'ele, uzun uzadıya tahlil edildi. Memleketimizin , her ne suretle olursa olsun, bir Ermeni Tecâvüzü'ne ma'rûz kalmasına, tahammül edilemiyeceği; ve bu yolda, her dürlü fedâkârlığı ihtiyar etmede tereddüd edilmiyeceği; ve herhangi bir vaz'iyyete karşı, Mevcûdiyyeti Milliyye ve Hukuukı İslâmiy-ye'nin muhafazası uğrunda, her dürlü müşkilâtın ıktihâm olunacağı, mütte-hiden takarrür ederek; Câmi'a-i Osmâniyye ve İslâmiyye'den ayrılmamak; ve bu yolda, her nev'i ihtimâli derpiş ve ona göre fedâkârlık ibraz olunmak hususu, umûmî bir 'umde ve gaaye şeklinde ecellî eyledi.
Harbin îlcâ'âtı dolayısıyla, Jandarma Kadrosu nda husule gelmiş olan boş¬luk nazaridikkate alınarak, hamden-Iillâh, mükemmel ve müstakar olan Asâ-yiş-i Vilâyet'in bundan böyle de halelden masûniyyetini te'mîn ermek üzere, Nizâmnâmei Mahsûsu mucibince, Bekçi Teşkîlâtı'nın ikmâli içün, bütün Vi-lâyet'te irşâdât ve teshîlâtta bulunulması, müttefikan kararlaştı. Hey'eti İda¬re 'nin Matbu' Rapor'unda, Hicret Etmemek esâsına dâir olan madde, kemâli ehemmiyyetle nazaridikkate alındı. (16 Şubat 1916 da, Erzurum'un Rus işga¬line uğramasıyla başlayan) Muhaceretin, mazide tevlîd eylediği Millî Hüs¬ranlar, yegân yegân tedkîk (2. s.); ve hâlen husule getireceği felâket ve nik-bet, te'emmül olunarak; herhangi bir vaz'iyyete karşı, kemâli metanet ve azm ü îmânla göğüs gerilmesine; ve mevcûdiyyeti Milliyyemizin, herçi-bâd-âbâd (ne olursa olsun) muhafazasına, müttefikan karâr verildi.
Mevcûdiyyeti Milliyyemiz'i, daha mühim esâslarla bir kat daha tesbît ve bu suretle, müstakbel muvaffakıyyeti te'mîn etmek üzere; İktisâdı Teşkilâta ehemmiyyet verilmesi ve Kooperatif, ya'nî Te'âvüni Millî Şirketleriyle işe başlanması, teklif ve münâkaşa edildi. Netîce(de), Kaza Şu'beleri'nin bu hususta Vilâyet Merkeziyle bil-muhâbere, icâbına tevessül etmelerine; ve Te'âvün Şirketleri hakkında, bir Nizâmnâme ve Ta'lîmât tanziminin, Vilâyet Merkezi'ne tevdî'ine karâr verildi.
Harbin doğurduğu zaruretler hasebiyle, (Şubat 1916 - Eylül 1918 arasında 2 yıl, 8 aydan çok) ma'atte'essüf kapanmış olan Mektebler'in te'mîni Küşâdı; ve Merkez'de Leylî bir Dârülmu'allimîn açılması mes'elesi müzâkere edilerek, Ma'ârif Encümeni'nce tesbît olunan Proje U), tedkîk olundu.
Ve şimdilik, Kazâlar'daki Mektebler'in te'mîn-i Küşâd ve devamı ile; Mer¬kez'de Nehârî olarak bir Dârülmu'allimîn'in Küşâdı'na çalışılarak, muvaffa-kıyyet elverdiği hâlde, Leylî'ye kalb; ve Mülhakaat'tan talebe celbi içün, Kazâ-lar'dan mu'âveneti münâsibenin, o zaman te'mîn ettirilmesine, ta'dilen muvafakat olundu.
Büdçe'nin Tedkîki'ne geçilerek, Merkez ve Mülhakaat'm altı aylık masarifi umûmiyye ve muhtelifesi, 13 108 lira tahmîn ve kabul edilmiştir. Bu meblâğın6 400 lirası Merkez(Erzurum) Kazasınca, 922'si Bayburt, 917'si Hasankale, 392'si Tortum, 717'si Yusufeli, 717 si ispir, 867(si Harman 717'si Kiği, 717'si Hınıs 542'si Tercan kazalarınca teberru edilmesi kabl olundu( bu on kaza merkez Sancağınındır)
Büdçe'nin esnâyi müzakeresinde, îcâbi hâle göre, Mülhakat'a Hey'etler gönderilmesi, takarrür etti. Büdçe'nin mufassal ve müfredatlı bir nüshası, merbuttur (bu da, bulunamadı).
Bundan sonra, Vilâyetimizin efkâri umûmiyyesine tercüman olmak üzere, Sulh Hey'eti Murahhasamız'a bir Telgrafnâme çekilerek; buralardaki gayri kaabili reddolan Hukuükı İslâmiyye ve Milliyye'nin, halelden masun bulun¬durulması; ve bu yolda, her dürlü fedâkârlığa âmâde bulunulduğunun arze-dilmesi, takarrür ve bu esâs dâhilinde kaleme alman Telgraf Sureti, kabul olundu. Ba'dehu, İntihâb yapılarak, aşağıda isimleri yazılı Zâtlar, hizalarında muharrer re'ylerle Merkez (Erzurum) Hey'eti Amile Meclisi İdâresi'ne inti¬hâb edilerek, Kongre Müzâkeresi'ne hitâm verildi. (3. s.)
Re'y 'Adedi E__s â__m î__
19 Re'îs: Faziletli Râif (DİNÇ) Efendi Hazretleri.
15 A'zâ: Hâcî Hafız Mehmed (ÇORAPSIZ) Efendi.
21 '! Mütekaaid Binbaşı Kâzım (YURDALAN) Beğ.
21 " Albayrak (Gazetesi) Müdîri Süleyman Necâtî (GÜNERİ) Beğ.
21 " Dursunbeğzâde (Mehmed) Cevâd (DURSUNOĞLU) Beğ.
21 " Da'vâvekîli Hüseyin (Avnî ULAŞ) Beğ.
I3 | Mütekaa'id Binbaşı (Hatunoğlu) Süleyman Beğ.
19 Evrak Müdîri Sabıkı Maksûd (KAPIKAYA) Beğ.
18 (Avukat) Sa'îdefendizâde Mes'ûd (SAKARYA) Beğ
18 Namıkefendizâde Ahmed (Mümtaz ERVERDİ) Beğ.
I8 Kılbaşâde (Mehmed) Fevzî (KIRBAŞ) Beğ.
15 Baytar Nedim (DAMAR) Beğ.
Mühür Vllâyat-ı Şarkıyye * 1335 * Erzurum Şubesi. Müdâfa'ai
Hukukı Milliye Cemiyeti

.