Dumlu Baba Erzurum'un kuzeyinde şehir merkezine 35 km. mesafede bulunan Güngörmez köyü ve bu köye 6 km. uzaklıkta Karga Pazarı dağlarının bir parçası olan ve soğuk su kaynağıyla meşhur, deniz seviyesinden 2600-3000 m. yükseklikte bulunan, kendi adıyla anılan Dumlu dağının zirvesinde yatmaktadır. Halkımızca kutsal bir yer olarak bilinip ziyaret edilmektedir. Burası Fırat nehrinin kaynağı olarak dikkate alınmakta ve kutsal kitaplarımızda adı geçmekte, yabancılar tarafından ziyaret edilmektedir. Burada muhafaza duvarları içerisine alınmış bir mezarlık vardır. Dumlu Babanın mezarı da bunların içerisindedir. Köylü dört mezar göstererek, bunlardan biri Dumlu Babadır demekteler. Ne yazık ki gafil hazine avcıları buraları da perişan etmişler.
Abdurrahim Şerif BEGU Bu yöreleri gezip incelediğinde: Erzurum ovasından Fırat ırmağının kökü olan Karasu akar. Bu suyun kaynağı şehrin altı saat şimalinde ve 3000 m. yüksekliğinde Dumlu dağından çıkar. Halk arasında kutsi bir anane halinde yaşayan sözlere bakılırsa Miladın dokuzuncu asrında Maverünnehir'den Dumlu adında gelen bir Türk evliyası bu kaynak yakınında yerleşmiş, kendi adını bu dağa vermiştir. Suyun çıktığı yer 25 m. Murabbaında bir havuzdur. Su kumlar arasından o kadar durgun bir surette sızar ki görünüşte belli olmaz. Bu su o kadar soğuktur ki bir insan içinden bir avuç kum çıkarıncaya kadar eli kesilir gibi olur. Bu yüzden bu kaynakta hiç hayvan bulunmaz.(1)
Evliya Çelebi: "Dokuz saatte Dumlu Sultan menziline vardık. Asabı Güzin den ulu bir sultan olup kubbesinde medfundur. Asitanesi azim ziyaretgâhtır. Yalçın bir guhu bulendi vardır. Fırat nehrinin menbaı olan garı azim bu dağdadır. Bu Dumlu Sultan kayasından çıkan baş menbaı abı hayattan nişan verir bir kevseri cennettir. Dumlu Sultan Hazreti Risaletten sonra bu nehre "Cenabı İzzetin nazarı taalluk etmiştir" diyerek burada Kayserden aldığı bir yerde ikamet eylemiştir. Nice müddet bu abı zülalden camı safanuş etmişse de nihayet destine camı zehri abı ecel sunulmuştur. Karyesi iki yüz haneli mümini muvahit köydür. Kasaba misal olup camii zaviyesi suvki muhtarası vardır." Şimdiki halde Dumlu köyü yoktur.(2)
Zinnur DAŞDAN Güngörmez köylü, bu köyünde eski imamlarındandır. Benimde İmam Hatip Lisesinden öğrencim olur. Onu bularak köy ve Dumlu Baba hakkında sohbet ettik. Eskiden altmış haneli olan köy, şimdi yirmi hane civarında burası da boşalmakta. Zinnur Hocanın anlatımında Dumlu Baba bu kaynağın yanına geldiği zaman suyun yerden çıkmadığını görerek elindeki tası yerden yukarı kaldırarak su ile dolduğunu görmüş. Bu suyun Cennetten geldiğine ve suyun yanında veya içinde Yasini Şerif okuyup yedi kez dolaşanların Allahın izni ile hastalıklardan kurtulacaklarına inanılır. Köylü hayvanlarının şap hastalığına tutulduğunda bu suya soktuklarını ifade etti. Koyunlar kuzularıyla karşılaştıklarında nasıl bir meleşme oluyor ise, bu suyun üzerinden geçen koyun sürüsü de aynı vaziyette çığlıkla meleşiyorlar. Bu durumu sığırları geçirdiğimizde de yaşıyoruz dedi. Bu dağımız hala koyun sürüleriyle birlikte göçerleri misafir etmektedir.
Zinnur bey, Prof. Dr. Enver KONUKCU hocanın köylerine geldiğini ve köyün girişte mezarlık ve yan tarafındaki yonca tarlalarının eski Dumlu köyünün yeri olduğunu tespit etmiş. Bu yörede koyun heykelleri mevcut. Bu heykellerden bir tanesi de köyün okul bahçesine getirilmiş. Yetkililerce tespitleri yapılıp koruma altına alınması gerekir.
Prof. Dr. Enver KONUKCU hocamız 1966 tarihinden 2010 lara kadar Erzurumda kalmış olup, şimdilerde emekli oluyor... Bu şehre kırk dört yılını vermiş, Erzurum için sahasında, Erzurumlu hocalardan daha çok emek vermiş ve eser bırakmıştır. Gidişi bizler için büyük bir kayıp. Böyle insanlarımızı saygıyla şükranla anıyorum. Hocamızın ziyaretlerine giderek bazı konular hakkında görüş alırım. Bu seferki ziyaretimde kıymetli vaktini ayırarak uzunca bizimle sohbet etti. Sohbette bu yörenin İbni Batuta seyhatanamesinde"Ahi Duman Erzurum'a gittik Irak Sultanının (Selçuklu) hükmü altında, şehir geniş bir alana yayılmış olmakla beraber iki Türk taifesi (Ak koyunlu-Kara koyunlu) arasında baş gösteren savaşlar yüzünden büyük ölçüde harap olmuştur. Şehri üç ırmak keser, evlerin çoğu bağ ve bahçeler arasında bulunur. Erzurum'da Ahi Dumanın zaviyesine inmiştik. Bu zat ileri bir yaşta olup, yüz otuz yaşını aştığı söylendiği halde ( M.1336) hala bir değneğin yardımıyla yürüyebilmekte hafızası bütün canlılığı ile durmakta, beş vakit namazını kılmakta idi. Verdiği yemekte bizlere bizzat hizmet eyledi ise de, hamam hizmetimize oğulları koşmak zorunda kaldı.(3) şeklinde yer aldığını ifade etti.
Hocamız: Şehri üç ırmak keser ifadesiyle; Fırat'ın ayağı olan Karasu, Murat ve Çoruh nehrinin kaynakları bu yöreden çıkmaktadır. Ahi Dumanın zaviyesi, Güngörmez köyüne şehirden girişte mezarlık ve yonca tarlalarının bulunduğu alan, dedi. Kendi gitmiş adı kalmış yadigâr... Ahi Duman zamanla Dumlu Baba olarak halk tarafından değişime uğrayarak günümüze gelmiş.
Ahi Dumanın Narmanlı Camii yanındaki, kubbesi yarı yıkık kümbette olduğunu biliyor idik. Erzurum ahileri adlı yazımızda Ahi Baba olarak gösterilen kabrin çevre taşlarında Ayetelkürsi yazılı olduğunu ifade etmiş, bu tür işaretli kabirlerin Sahabe kabri olduğunu belirmiştik. Bu kabirle ilgili tereddüdümüz hocamız sayesinde giderilmiş oldu. Şehrimizde Tebriz kapı civarı genelde Ahilerimizin yerleşim alanı ( Ahi Fahreddin, Mehdi Abbas gibi ) olduğundan Kümbet içerisinde ayrıca iki adette Selçuklu mezarı vardır. Bunlardan biri Ahi olabilir ki halk yıllarıdır o gözle bakmaktadır.
Dumlu Baba dağındaki küçük kabristanda, şehirden ziyaret için gelip orada merhum olanlar, o civarda şehit düşmüş olanlar ve belirtildiği üzere Ahi Duman Baba (Dumlu Baba)nın ruhları şad makamları Cennet olsun.
Kaynakça:(1-2) A.Ş.BEYGU Erz. Tar. Anıt ve Kitabeleri S.6-7
(3) İbni Batuta Seyahatnamesi
.